Kürt Sorununu Yeniden Düşünmek *

Yanlış giden neydi? Bundan sonra nereye?

-Gündem oluşturan sorunlarımızın ilk sıralarında yer alanlarından birisi de bölücü terör. Çözüm süreci, barış süreci, demokratikleşme ve benzeri isimler altında önümüze konulan gelişmelerin daha tanımlarında bile “ortak akıl ortaya konulmuş mu?” emin değiliz....

-Mustafa Akyol 318 sayfalık kitabında değerlendirmelerini paylaşıyor.

-Kitabın yayın hakları bölümündeki sınırlamalar, alıntı yapılmasına bile müsaade edilmediğini gösteriyor ki saygı duymak gerekir..

-Büyük bir emeği yansıtan kitabın hangi konulara nasıl yaklaştığını .... kendi düşüncelerimizi de katarak paylaşmaya çalışalım:

-Devletin karar mekanizmaları içinde yer alanları, konu ile ilgili görevlerde çalışanların okumasında yarar olan kitap akademik ortamlarda da tartışma konusu yapılmalı...

-PKK terör sorunun çözümü yolunda alınacak mesafelerin aynı zamanda 21. yüzyıl Türkiyesi’nin de şekillenmesi anlamına geldiğine vurgu yapılıyor...

-Kitabın ilerleyen sayfalarında “ezber bozan “düşünceleri de  görüyoruz...

-Nereden nereye geldik; Kürt kelimesinin allerji yarattığı günleri yaşamıştık... Eski bakanlardan Şerafettin Elçi’nin “Türkiye’de Kürtler vardır, ben de Kürt’üm “ dediği için hapis cezası aldığı ayıbı tarih sayfalarındaki yerinde duruyor ....

-“Dış mihraklar” yok diyemeyiz... elbette var ... da, başımız gelen her musibeti de dışarıda aramak zorunda da  değiliz... aynı zamanda kendi hatalarımızı da sorgulamalıyız...

-Sorguladık mı...

-Sorguluyor muyuz...

-Yakın tarihimizden dersler aldık mı?

-Bugün bile çıkarılan derslerden yararlanıyor muyuz.... yoksa tarih tekerrür mü ediyor....

-Yıllarca “Kürt” yoktur diyenler, milleti oluşturan Araplar, Çerkesler, Boşnaklar, Arnavutlar, Boşnaklar ve dini azınlıkları da kabullenememişlerdi....  bütün bunların ortaya çıkardığı tepkiyi de sorgulamalıyız....

-Sultan Alparslan’ın 1071 Malazgirt zaferinde rol alan Kürtleri...

-Haçlı saldırılarına karşı Filistin’i koruyan, Kudüs’ü kurtaran Selahattin Eyyübî’’yi ...

-Kürtlerin yaşadığı çetin coğrafya da dahil bölgede yaşanan Moğol istilasının ortaya çıkardığı felaket tablosunu...

-Timur’un İran ve Anadolu’yla birlikte Doğu Anadolu’daki yıkıcı etkisini ...

-XIX. Yüzyıl sonlarına kadar etnik kimlik farkındalığının düşük seviyede olmasını, Osmanlı tebaasıın kendisini daha çok dini temelde tanımlamasını....

-Tarihin akışı içinde; sanayileşmiş Avrupa karşısında gittikçe zayıflayan Osmanlı’nın sonunu oluşturan Batı’daki özgürlük ve milliyetçilik akımlarını ...

-Batı’daki düşünce akımlarının etkisiyle; öncelikle Avrupa yakasındaki Hıristiyanların harekete geçmesini... Sırp, Yunan ve Bulgar isyanlarını...

-Temelleri sarsılan imparatorluğu kurtarmak için aranan çözüm yollarını...

-İlk olarak Hıristiyanları da kapsayan bir Osmanlı yaratmayı hedefleyen “Tanzimat”ın ilanını...

-Tanzimat anlayışının ortaya çıkardığı bürokrasi ve merkezi idarenin güçlendirilmesine karşı çıkan feodal Beylerin vergi toplama ve askere alma ayrıcalıklarından vaz geçmek istememelerini....

-II. Abdülhamid’in bu gelişmeler karşısında; olayın sosyolojik boyutunu da dikkate alarak Kürtlerin yaşadığı bölgelerdeki feodal yapının devamına müsade etmesini...

-Ardından kendi adıyla isimlendirilen “Hamidiye Alayları”nı kurmasını ...

-Hıristiyanların imparatorluk içinde tutulamayacağı anlaşılınca en azından Müslüman unsurları  imparatorluk içinde muhafaza etmek için İslâmcılık anlayışının benimsenmesini...

-Balkan savaşları sırasında, müslüman oldukları halde Arnavut ve Makedonların da isyan etmeleri üzerine, bu durumun ortaya çıkardığı bir tepki olarak Türkçülük akımının ön pana çıkmasını...

-İttihatçıların aceleci ve hatalı siyasetinin çözülmeyi hızlandırmasını...

-Birinci Dünya Savaşı sonunda bütün çok uluslu imparatorluklar gibi Osmanlı’ın da tasfiye edilmesini... anlamaya çalışmamız gerekiyor.

Osmanlı çökerken Kürtler

-Kürt milliyetçiliğinin ortaya çıkması Kürt entelektülleri vasıtasıyla oldu...

-Osmanlının son dönemlerinde Kürtlerin çoğunluğu için ise müslüman ile Halife-Sultan’a bağlık ağırlıklı düşünceydi...

-XIX. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren etkileri giderek artan “şeyhler”in Osmanlı Devleti’ne, özellikle de II. Abdülhamit’e bağlılıkları sadakat derecesindeydi...

-Şeyhler “ümmet” yerine “ulus”, halifeye bağlılık yerine  “sekiler”kavranmları” kullanan ittihatçılardan hoşlanmamışlardı...

Birinci Dünya savaşında Kürtler

-Osmanlı’nın son döneminde yemen’den Trablusgarp’a, Balkanlara, Kafkaslara kadar bütün cephelerinde Kürtler Türklerle yan yanaydı... Müslümanlık ortak paydasının bunda büğyük payı vardı...

-Doğu Anadolu’da Ermenileri harekete geçirmek isteyen ve buraları onlara vaad eden Ruslar ve Batı’lıların girişimleri de Kürtleri korkutuyordu.... Kürtlerin yaşadığı toprakların Ermenilere verilmesi tehlikesi; Hıristiyan ortak düşman karşısında Türklerle birllikte hareket etmeleri için diğer bir neden olmuştu...

-Mondros Mütarekesi, Sevr ve Lozan anlaşmaları, Erzurum ve Sivas Kongreleri’nde Kürtlerin durumu...

-Uğur Mumcu’nun, Kürt-İslam Ayaklanması kitabında yer verdiği Bediüzzman Saidi Nursi ve diğer Kürt ilerigelenlerinin Sevr Anlaşması’na karşı yayımladıkları yazıları...

-Yine Uğur Mumucu’nun aynı kitabnda yer alan ve Mustafa Kemal Paşa’nın 14 Ocak 1923’de başlayan yurt gezisi sırasında İzmitte yaptığı konuşmasındaki; Kürtleri de içine alan “bir çeşit özerklik” vurgusu...

Ulus-devlet yolunda

-Ziya Gökalp’in tespitleri...

-Dengesiz ve ırkçı tavırları öne çıka Rıza Nur gibi düşünenlerin yaklaşımının süreç içinde Kürt politikasını şekillendirmesi.... Şeyh Said isyanı ile radikalleşen anlayışın Kürtleri yok sayması ...

-Modern çağın anlayışı olan Anasır-ı İslam (milli devlet)’dan “ulus-devlet” anlayışına giden yol ...

-Batılılar için onyıllar, hatta asırlar süren bu kimlik değişimi Türkiye’de tek b ir on yıla sığdırılmak zorunda kalındı... “10 yılda “5 milyon genç yaratma”....

-Tercih kullanılan bu zorunlu adımın bedelleri  olacaktı...

-Kürtlerin sadakati, bu bedelin içindeki unsurlardan sadece biriydi...

-Hızlandırılmış ve acı veren bu sürecin ortaya çıkardığı kırılmalar ...

-Gözardı edilen sosyolojik yaklaşımlar...

-İslam’la ifade edilen ortak kimliğin ani ve tepeden inme bir dönüşümle “herkes Türk’tür” anlayışına dönüştürülmesinin ortaya çıkardığı fay hattı ...

-Etkilerini bugün de yaşamaya devam ettiğimiz sarsıntılar...

-Hilafetin kaldırılması...

-Kürtler ve hilafet...

-Türk-Kürt kardeşeliğinin sembolü olan hilafetin de kaldırılması... ... Kürt kimliğine karşı ortak tehdit algısı ... Cumhuriyet Türkiyesi’ne yönelik ortak mücadele saflarında biraraya gelme...

-Şubat 1925 Şeyh Said isyanı...

-Destek veren Sunni Zazalar... karşı çıkan Lolan, Hormek ve Hayderan aşiretleri...

-Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgemizdeki 715 aşiret, grup ve kabileden ... sadece 50-51’nin ayaklanmaya dahil olması...

-Kürt ılemasının önde gelen isimlerinin önemli bir kısmının... Saidi Nursi’nin Şeyh Said’e karşı tutumu...

-İsyan bastırılmıştı... ama “Pandora’nın kutusu” da açılmıştı....

İngiltere faktörü ve Musul’un kaybı

-Binbaşı Noel...

Takriri Sükûn dönemi

-Takriri Sükûn ülkedeki bütün muahalefetin ve eleştirilerin susturlması için kullanılacaktı.... dış düşmanlar... gizli eller... yaşanan trajediler....isyandan uzak duran Kürtleri tedirgin eden politikalar... yasaklar...

Siyasette merhamet yoktur

-Siyasette kuvvet ve menfaat vardır...

-İzlenen politikaların ortaya çıkardığı tepki...

-İsyanla ilgisi olmayanların da horlanması ... maddi, manevi zarara uğraması ....

Ağrı ve Dersim isyanları

-Karabekir’in alternatif projesi

Geçmişe nasıl bakılmalı?

-Dönemin şartları ... serinkanlı yaklaşım ... tecrübelerden drsler çıkarmak

Tek parti ve Kürtler

-Merkezin çevreye duyduğu küçümseme... hatta dışlandıkları algısı...

-Kürtçe konuşmanın... Kürtçe isim verilmesinin..yasaklanması... Kürtçe yer isimlerinin değiştirilmesi... ....

1930’larda etnisite ve kimlik

-biyolojik ırkçılığa varan tezler...

-bilim insanı Afet İnan’ın; kafatası hesapları yaparak “Türk ırkı brakisefal Alpin ırktır” iddiaları.....

-1932’deki Türk Tarih Kongresi’ne sunulan çok sayıdaki “bilimsel “tebliğler....

-Antropoloji hocası Aziz Kansu’nun , “kafatası ilmi”ne dayanarak Türklerin neden üstün “Avrupai” ırkların atası olduğuna ilişkin tespitleri ....

-Etnik milliyetçiliğin tipik örnekleri...

-“Güneş Dil Teorisi” ve Türk Tarih Tezi” ... .. bütün medeniyetleri Türklerin kurduğu iddiaları....

-Devlet memurluğuna alımlard.a aranan “Türk ırkından olmak” ... “Türk soyundan olmak”... şartı...

Celal Bayar’ın doğu raporu

-1934’ün İktisat Vekili Celal Bey’in doğu illeri gezisi sonrasındaki raporundan...  “Bugün Kürt diye bir kısım vatandaşlar okutturulmamak isteniyor ve devlet işlerine karıştırılmamak isteniyor. Ve daha doğrusu bu kısım vatandaşlar hakkında ne gibi bir sistem takip edileceği idare memurlarınca... bilimiyor. Bunu bir sisteme bağlayarak kendilerine sarih bir talimat çok yerinde ... .. bir tedbir olarak telakki etmekteyim...

-Gazeteci... isyan bölgesinde gezdikten sonra kalem aldığı “Ararat eteklerinde” başlıklı yazı dizisinde Kürtlerden, “Bunlar ayrıkoyu gibi sarıldıkları toprakta yayılır, fakat bastıkları yere zarar verir mahluklardır.... “ diyordu.

CHP ve Kürtler

-O dönemin eliti arasında hem dindarları hem de Kürtleri ötekileştirici ve tepeden bakan bir anlayış yaygındı...

-Vatndaş Türkçe konuş...

Kürt milliyetçiliğinin sekülerleşmesi

-1930’larda Kürt milliyetçiliği İslamdan kopmuş giderek laik karekterli görünüm almaya başlamıştı...

PKK’nın sol Kürt milliyetçiliği

PKK’nı kuruluşu

12 Eylül ve şiddet döngüsü

PKK terörü

Öcalan kültü

-Selim Çürükkaya’nın “Apo’nun Ayetleri” adlı kitabı...

Öcalan’ın yeni tezleri

Bundan sonrası

-PKK’nın, Türkiye’de “öteki” olarak artık Türklere vurgu yapması...

-Önümüzdeki onyılların öncelikli sorunu ...  .. önceleri PKK ile devlet güçleri arasındaki çatışmacı anlayışın artık .... Anadolu insanı arasında Türk-Kürt çatışmasına dönüşmesi tehlikesi....

Etnik milliyetçilik çıkmazı

MHP ve Kürtler

Kan ve soy değil, vatandaşlık

Nihal Atsız veTürk ırkçılığı

Atsız’ın “netameli gölge”si

Sosyal Darvinizm’in yerli müntesipleri

MHP Atsız’ın gölgesinden kurtulabilecek mi?

-Prof. Mümtaz’er Türköne’nin 2005 mart’ındaki tespitleri... .. “... .. Türkiye’yi küçültecek olan şeyin Kürtleri dışlayan bir ‘Türk milliyetçiliği’ olacağını fark edebilmek için nelerin olması gerekiyor?... ..”

Türk solu ırkçılığı

Kürtçülüğün çıkmazı

PKK’nın bile ötesi

Kürd’ün el kitabı

Kürtçü sitelerden nefret satırları

Kürtçülüğün esasları

Sömürge tezi

Aryan ırkı ve üstünlük tezi

Etnik nüfus ve toprak tezi

Irak Kürtleri: Tehdit imkân mı?

“Türkiye-Kuzey Irak ekseni” ve Türkmenler

Türkiye ve Irak farkı

Tarihsel süreç

Ekonumik ve sosyal entegrasyon

İki yönlü etki

-... 1970’lerden itibaren başlayan şehirlere göçün ortaya çıkardığı gelişmeler... ..

- ... .. aşiret anlayışı yerine Kürt milliyetçiliğine zemin hazırlaması...

-zenginleşme, şirketleşeme ve ticarileşme eğilimleri artan Kürtlerin yeni sosyoekonomik ortamda... .. militan eğilimler yerine ekonomik ve demokratik eğilimleri tercih eder hale gelmesi...

-... .. Türkiye’nin ekonomik ve sosyal gelişmesinin, Kürt sorunun çözümündeki önemi... ..

-İstikrarlı ekonomik gelişme, refahın topluma yayılması, batı illerine göçün devamı ve Kürtlerin toplumun geneliyle entegrasyonunun artması,

-... motor güç olan AB sürecinin sürdürülmesi...

İslam ve entegrasyon

PKK’nın İslam’la sorunu

Laikliği yeniden düşünmek

Demokrasi ve entegrasyon

Türkiye’den bir Kürdistan çıkarmak

Kimliklerin entegrasyonu

*Kürt Sorununu Yeniden Düşünmek – Musatafa Akyol