kitap & arkadaşım...

Hilâl ve Yıldız *

Stephen Kinzer Boston Üniversitesi Tarih Bölümünden mezun oldu. Dört kıtaya yayılmış 50’den fazla ülkede dış haberler temsilciliği yaptı. 1966’da New York Times’ın ilk büro şefi olarak Türkiye’de geçirdiği yıllar boyunca yüzlerce makale yayımladı ve ülkenin her yerini dolaştı. Şu anda The New York Times muhabiri olarak Chicago’da yaşıyor.

-İlk baskısı 2002’de yapılan kitap 301 sayfa.

-Kitabın arka kapağında, Orhan Pamuk tarafından kaleme alınan tanıtımda; “Stephen Kinzer ... .. bize dışardan nasıl gözüktüğümüzü sevgi ve anlayışlagösteriyor. ... .. Türkiye’yi, imkanları ve dertlerini yeniden düşünmek, tartışmak için iyi bir fırsat...” olarak ifade ediyor.

Kitaptan alıntıları paylaşalım:

-Bir kraliyet habercisi, efendisi Venedik Dükü’nün diğer Venedikli Lordlarla toplantı halinde olduğunu ve derhal kendisini görmek istediğini söylemek üzere Othello’yu evlilik yatağından kaldırdığında gecenin geç bir saatidir. Othello hızla saraya doğru yürürken bu “en güçlü, ciddi ve saygı değer beyleri” böyle olağandışı bir satte bir araya getirecek kadar acil ne olabileceğini merak eder. Saraya ulaştığında onları kendisini beklerken bulur. Daha sorunun ne olduğunu sorma fırsatını bile bulamadan Dük konuşur: “Cesur Othello, hemen görevlendirmek zorundayız seni / Ortak düşmanmız Osmanlılara karşı.”

-Shakespearte’nin zamanında ve onraki yüzyıllarda, Avrupalı Hristiyanlar bundan daha acil bir çağrıyla karşılaşamazlardı. Kuşaklar boyunca Hristiyanlar, daha çok sadece “Türk” diye bilinen “ortak düşmanımız” Osmanlı’yı uygarlığın başındaki bela olarak gördü. Önde gelen özelliklerinin yalancılık, kontrolsüz şehvet, ani şiddet ve mantıksız zalimliğe karşı düşkünlük olduğu düşünülürdü. Din, bu klişenin temelini oluşturuyordu. Çok az Avrupalı İslâm hakkında herhangi bir şey bilir,ama neredeyse hepsi İslâmı, bir Hristiyanın kutsal bildiği her şeye karşı şeytanca bir hakaret olarak kabul ederdi.

-Araplar kutsal topraklar’ı yedinci yüzyılda fethetmişlerdi, daha sonra ise onların yerini 11. yüzyılda Orta Asya’dan bölgeye sürüklenen bir başka Müslüman halk, Türkler almıştı. Şovalyelik çağı başlarken, binlerce Avrupalı İsa’nın doğup öldüğü yerlerin İslam kontrolünde olmasından dolayı o kadar kızgındı ki, bu topraklartı yeniden ele geçirmek

kitaplar...

Osmanlı’da ve İran’da Mezhep ve Devlet *

-Taha Akyol’un bu itabı için kaleme aldığı “önsöz”ündeki Ocak 1999 tarihi var. Taha Akyol geçmişteki mezhep kökenleri anlamamızı kolaylaştırdığ kadar, aynı zamanda günümüz için de geçerli sosyolojik anlayışlara ışık tutuyor. Ortadoğu coğrafyasında yaşanmakta olan Irak ve Suriye’deki iç savaş bölgeyi derinden etkilerken son olarak Suudi Arabistan ve İran arasındaki gerginliği de anlamamıza katkı sağlayacak birikimlerini okuytucu ile paylaşıyor. Kitap 26ı sayfa. Kısa alıntıları paylaşalım.

Bektaşilik ve Osmanlı Şemsiyesi

-İstanbul’da toplanan Uluslararası 2. Ehl-i Beyt Kurulyayı’nda, eski Osmanlı coğrafyasından ve çeşitli ülkelerden, özellikle de Balkanlar’dan gelen Alevi ve Bektaşi cemeat liderleri sırtlarında cübbeleri, başlarında Bektaşi kavuklarıyla sadece gönülere değil, gözlere de bir kültür ziyafeti çektiler.

-İzzettin Doğan liderliğindeki Cem Vakfı ile, bu kurultayı düzenliyen Fermani Altun liderliğindeki Ehl-i Beyt Vakfı’nın çalışmaları ... ..

-Kökü Orta Asya’daki Hoca Ahmed Yesevi’ye kadar uzanan bu ‘derviş’ ya da ‘Horasan Erenleri’ geleneği Anadolu’da başta Hacı Bektaş Veli ve Yunus Emre olmak üzere, Sarı Saltuk, Hacı Bayram, Somuncu Baba, Geyikli Baba, Kılıç Baba gibi tasavvuf erlerini yetiştirdi ve Balkanlar’a uzandı.

-Nitekim Ehl-i Beyt Kurultayı’na katılan Balkanlı temsilcinin adının Seyyid Naki Horasani (Horasanlı) olması da bu ‘silsile’yi ortaya koymaktadır.

-Ömer Lütfi Berkan’ın anlattığı gibi, Bektaşi olan bu şeyh ve dervişler, Balkan fetihlerinde askeri harekattan önce veya ssonra buralara yerleşerek zaviye ve tekkeler açmışlar, buraları kültürel ve sosyal merkezler haline getirmişlerdir.

-“Bu merkezlerde Türk dili ve dinini yaymaya başlayacak bu misyonerlere ve gönüllü muhacirlere malik olmak, yeni kurulmakta olan Türk (Osmanlı) devletinin en büyük kuvvetini temsil eetmiştir.”

-Bu şeyh ve Dervişler, dünya ekonomik  dengesi Atlantik’e kayıp da Osmanlı timar sistemi bozuluncaya kadar, Balkanlar’da Osmanlı sosyal nizamının önemli unsurlardan birini oluşturmuşlardır.

“Arabistanlı Lawrence" Bilgeliğin Yedi Sütunu *

-Osmanlı’nın gerileme döneminden başlayan ve Birinci Dünya Harbi yıllarına uzanan dönem içinde; Osmanlı toprakları içinde kalan ve Arapça konuşulan topraklardaki sosyal yapı Lawrence’ın anlatımıyla yansıtılıyor.

-Kitabın giriş bölümünde, Lawrence’ın da vurgu yaptığı üzere, bu anlatım bir İngiliz bakış açısıyla yapılıyor.

-Kitap 758 sayfa. Çıkarılacak dersler bugün için bile geçerli... .. ders almak isteyene ...  Lawrence eli ile Araplar üzerinde oynanan İngiliz oyunu ve Osmalı'nın Hicaz yarımadası ve Ortadoğu'daki topraklarını kaybetmesinin acı öyküsünü ... ..
-Kitabı sabırla sonuna kadar okuyanlar; Osmanlı coğrafyasının her köşesinden savaşa katılmış ve akıbetleri hakkında bilgi alınamayan vatan evlatlarının nerelerde şehirt düşmüş olabilecekleri konusunda -acı çekerek- fikri edinebiliyorlar ... ..
-"Bir daha benzer acıları çekmemek için hepimize düşen sorumluluklar konusunda muhasebe yapmak zorunda olduğumuz bilinci"; bizi harekete geçirir mi? bilimez ...

-Arap yarımadası ve kuzeyinde kalan Suriye ve Mezopotamya’daki sosyal yapı ... .. Arapların Osmanlı’dan kopuşuna giden süreç ... ..

-Kitabın giriş bölümünde (Derleyen) Gamze Sarı’nın Jeremy Wilson’nun “Lawrence of Arabia” adlı kitabından yararlanarak hazırladığı biyografik çalışma Lawrence’ın anlatımını anlamamıza katkı sunuyor.

-Lawrence 1916-1918 yılları arasında, İngiliz irtibat subayı olarak görev yapmış ve Arap isyanının örgütlenmesinde de büyük bir rol oynamıştır. ... .. İngiltere 1960 ve 1970’lerde Ortadoğuseferleri hakkındaki gizli arşivlerini açıkladığında, Lawrence’ın Arabistan’daki görevinin gerçekten de efsane kadar inanılmaz olduğu otaya çıktı. ...

-... .. Bilgeliğin Yedi Sütunu, Arap isyanındaki görevine ilişkindir. ... ..

-Lawrence 1888 yılında Galler’de  doğdu. ... .. Oxford’da... .. tarih okumak için burs kazndı. 1910 yılında final sınavlarını, kısmen Haçlı Kaleleri konusunda hazırladığı ... .. tez sayesinde başarıyla geçti.  Bu tez için yaptığı araştırmalar çerçevesinde Filistin ve Suriye’de uzun süreli bir gezide bulundu. Bu, Lawrence’ın Doğu’nun büyüsüyle ilk tanışması olacaktı.