Yukarıdaki senaryo Tarım Devrimi’nin bir hesap hatası olarak anlatılır ki, bu da oldukça makuldür. Tarih bundan çok daha budalaca hesap hatalarıyla doludur. Fakat bir olasılık daha var. Belki de dönüşümü sağlayan şey daha kolay bir yaşam arayışı değildi? Belki de Sapiens’in başka hevesleri vardı ve bunlara ulaşabilmek için yaşamlarını bilerek daha zor hâle getiriyorlardı?
Bilim
insanları tarihi gelişmeleri genellikle düz ekonomik ve demografik etkenlerle
açıklarlar. Bu onların rasyonel ve matematiksel yöntemlerine daha uygundur.
Modern tarihteyse araştırmacılar ideoloji ve kültür gibi fiziksel olmayan
etkenleri dikkate almak zorundadırlar., çünkü yazılı kanıtlar onları buna
zorlamaktadır. Örneğin elimizde İkinci Dünya Savaşı’nın gıda kıtlığı veya
demografik baskılardan dolayı çıkmadığını kanıtlayacak kadar belge mevcuttur.
Ancak Natuf kültürüyle ilgili elimizde hiçbir belge yok, bu yüzden antik
çağlarla ilgili açıklamalarda meteryalist ekol öne çıkmaktadır. Eski çağlarda
yaşayan ve okuma yazması olmayan insanların ekonomik gerekliliklerden ziyade
inançla motive olduklarını kanıtlamak zor iştir.
Yine de nadiren de olsa şansımız yaver gidiyor ve hikayeyi açıklığa kavuşturan ipuçlarını bulabiliyoruz. 1995’te arkeologlar Türkiye’nin güneydoğusunda Göbekli Tepe adı verilen bir yeri kazmaya başladılar. En eski tabakada herhangi bir yerleşim, ev ya da günlük işlerin izine rastlamadılar. Öte yandan, olağanüstü kaliteli oymalarla bezenmiş anıtsal boyutta