Türk-Irak İlişkilerinde Türkmenler *

Kitap 2004 basımlı. Dönemin bakış açısını yansıtmakla birlikte devam eden süreç ve gelecekte olacakları da anlamız için hazırlanmış. Arka yüzündeki tanıtımda; “... .. seksen yıl önce Osmanlı vatandaşı olan, günümüzde imparatorluktan miras en büyük Türk kitesidir. Bugün yaşadıkları topraklar kan içinde. Ülkeleri ve komşumuz Irak, işgal altında. Siivil halk, kendi topraklarında sürgün ve düşman görülmenin acısını yaşıyor. Irak Devleti bütün kurum ve kuruluşlarıyla yıkıldı.

Türk-Irak İlişkilerinde Türkmenler, Amerikan saldırısıyla dünyanın gündemine oturan Irak’taki Türkmenleri masaya yatırıyor:

*Irak’ın yeni siysi yapuılanması nasıl olacak?

*Irak üniter devlet olarak mı kalacak, özerk bölgelere mi ayrılacak?

*Irak’ta federasyon mu kurulacak, kurulacaksa bu nasıl bir federasyon olacak?

*Türkmenler tüm bu yeniden yapılanma süreci içinde nerede ve nasıl duracak?

-... .. kaynayan kazan Ortadoğu’da hep gözardı edilen, hakları çiğnenen ve Irak’ta “üçüncü asli unsur” olmak için mücadele veren Türkmenlerin geçmişini, bugününü ve gelecek hedeflerini ... ..  “ vurguları yapılıyor.

Kitaptan kısa alıntıları paylaşalım:

-... .. Necef, Nasırıye, Amara, Kerbela, Kut ve Basra’da ... ..

-Irak’ın kuzeyi, Türkiye’nin güneydoğu komşusudur. Güneydoğu, Türkiye’nin yumuşak karnı, en hassas bölgesidir; Cumhuriyetin ilk yıllarından b eri bu özelliğini korumaktadır ve Türkiye’nin bu konudaki hassasiyeti de sürüp gitmektedir.

-Son yirmi yılda Türkiye Cumhuriyeti Devleti hep güneydoğudan saldırıya uğradı. Bu saldırılarda Türkiye 40 bin can vedri, ... .. Sabıkalı bölücü çetelerinson kalıntıları bugün hâlâ  Irak’ın kuzeyinde yuvalanmaktadır. Dolayısıyla Irak’ta olup bitenler öncelikle Türkiye’yi ilgilendirir; oradaki gelişmeler Türkiye için hayati önemdedir. Nihayet bu coğrafya bizim coğrafamızdır., herkesten ziyade Türkiye’yi ilgilendirir... Gelişmeleri uzakatan uzağa izlemeye çalışıyoruz.

...  .. Türkiye’nin Irak politikasının iki temel sütunu Türkmenlerin güvenliği ve geleceğidir. Kitabın konusu da budur: ... ..

-... .. Osmanlı döneminde Irak üç vilayete ayrılmıştı. Güneyde Basra, ortada Bağdat ve kuzede Musul vilayetleri. ... .. ve üç sancaktan oluşuyordu: Kekrük, Musul ve Süleymaniye. Türkmenler, çoğunlukla Musul ve Kerkük sancaklarında yaşıyordu; bugün de oralarda yoğunlaşmışlardır. ... ..

-... .. Ecevit Hükümeti Mecliste çoğunluğu ve icra gücünü kaybediyor. Irak savaşı Türkiye’nin kapsını çalarken, ABD Türkiye’yi de savaşa sokmak için bastırırken, sanki tam zamanıymış gibi, Türkiye erken seçim havasına giriyor.

-Bu arada Irak Savaşı resmen Türkiye’nin önüne geliyor. Ecevit Hükümeti, Ağustos 2002’de Türkiye’nin ‘kırmızı çizgileri’ni, yani asla kabul etmeyeceği esasları saptıyor. ... .. “Bağımsız bir Kürt devletinin Kuzey Irak’ta ilan edilmesi, Musul ve Kerkük’ün Kürtlerin denetimine girmesi, Kürtlerin bağımsızlaşmasına yol açacak ademi merkeziyetçi yapının ortaya çıkması, Türkmenlerin de Kürtler gibi Irak nüfusunun asli unsurlarından biri olarak görülmediği adem-i merkeziyetçi yapılar kurulması... ..

-... .. Fakat Türkiye’nin bu olmazsa olmazlarını, kırmızı çizgilerini açıklayan 57. Koalisyon Hükümeti şaşılacak bir hızla alaşağı edildi.... ..  Daha dün siyaset sahnesine atılmış olan yepyeni Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ise Parlementoda mutlak çoğunluğu yakaladı; tek başına ve hazırlıksız kendisini iktidar oltuğunda buluverdi. Türkiye’nin Irak politikası, hiç devlet tecrübesi AKP Hükümetinin acemi elinde kaldı.

-... ..  Sonunda hükümet ABD’nin istekleri doğrultusunda bir tezkereyi Meclis’e sunduysa a TBMM 1 Mart 2003’de bunu redetti. ABD, kuzeyden IRAK’a cephe açamadı; Türkiye savaşın dışında ve aynı zamanda Irak’taki gelişmelerin de dışında kalmış oldu. ... ..

-... .. 20 Mart’ta Irak savaşı başladı. Türk askeriIrak’a giremedi. Türkmenler derin düş kırıklığına uğradı ve endişeye kapıldı.... ..

-... .. 9 Nisan günü ... .. Aynı gün Bağdat düştü. Yine aynı gün Peşmergeler Kerkük kentini bastılar. Süleymaniye’den gelen ve IKYB’ye bağlı Kürt Peşmergeler , Irak askerinin terk ettiği Kerkük’e 9/10 Nisan gecesi girdiler. Girer girmez önce Kerkük’ün nüfus ve tapu dairelerine saldırdılar; belgelere ya el kyuyor ya da onları imha ediyorlardı. ... ..    11 Nisanda benzer olaylar Musul’da tekrarlandı. ... .. 

-... .. Amerikan işgal yönetimi, Türkmen kenti Kerkük’e Kürt vali atadı. ... ..

Irak Türklerinin Türkiye’den Ayrılmaları (1918-1926)

Musul’da İngiliz işgali

Misakı Milli’de Musul

Lozan Barış Konferansı’nda Musul Sorunu

Musul Sorunu Milletler Cemiyetinde

... ve Şeyh Sait ayaklanması

Atatürk Döneminde Türkiye-Irak İlişkileri ve Irak Türkleri (1927-1938)

Krallık Rejiminde Irak Türkleri (1939-1958)

Kerkük’te ilk Türk Eğitim Kongresi (28-30 Ağustos 1960)

General Kasım’ın devrilmesi ve Türkiye’nin girişimleri

Türkiye, Irak Türkleriiçin eşitlik istiyor: “Kürtlere tanınan haklar aynen Türkmenlere de tanınmalı”

Irak Türkleri, Kürt tehdidi karşısında

Başbakan Demirel’in Irak ziyareti

Cumhurbaşkanı Sunay’ın Irak ziyareti

Irak’ta yeni askeri darbe ve Baas Partisi’ni iktidara gelmesi

Kekrğük hakkında iki rapor

Irak Türklerine kültürel haklar verilmesi

Türkler nüfustan silinmek isteniyor

Savaş ve anbargo yıllarında Irak Türkmenleri (1980-2001)

Türkmen liderler idam ediliyor (16 Ocak 1980)

Körfez savaşı ve sonrası

Türmenlerin siyai örgütlenmeleri: Irak Türkmen Cephesı (ITC) içindeki partiler

Irak Türkmen Cephesı (ITC) dışında kalan siyai örgütleri

Irak krizinde Türkmenler (Ocak 2002-Mart 2003)

Ankara’da bir Türkmen Toplantısı

Irak krizi Türkiye’nin önüne geliyor

Türkiye’nin kırmızı çizgileri

Türkmenler için ABD güvence veriyor

Yaklaşan Irak savaşı öncesinde gelişmeler ve Türkiye_ABD temasları

Türkiye-ABD Askeri İbirliği Mutabakatı

Hükümet tezkeresi

TBMM tezkereyi redediyor ( 1Mart 203)

Iraklı muhaliflerin Selahaddin toplantısı ve Türkmenlerin dışlanması (26 Şubat-1 Mart 2002)

ABD ikili oynuyor

Savaş ve işgal döneminde Türkmenler

Kürtler Kekük’ü yağmalıyor ve kriz patlıyor (9-10 Nisan 2003)

Peşmereler Musul’da; Yağmalar, tepkiler ve gerginlik devam ediyor

Amerikalılar Süleymaniye’de 11 Türk askerini gözaltına alıyor

Türk Amerikan ilişkilerinde en büyük güven bunalımı

25 üyeli Irak Geçici Hükümet Konseyinde Kürtlere 5, Türkmenlere 1 yer veriliyor

Irak’a Türk askeri gönderme konusu yine gündemde

Irak’ın yeni apılanma sürecinde Tüürkmenler (Kasım 2003-Ocak 2004)

Kürtlerin etnik federasyon talebine karşı Kekrük’te protesto yürüyüşü ve Türkmene peşmerge ateşi, (31alık 2003

Irak’ta federal yapılanmaya gidiş ve Türkmenlerin dışlanması

Türkmensiz bir Irak federasyonu kuruluyor (Şubat-Nisan 2004)

Türkmenleri yok sayan Irak Geçici Anayasa taslağı

Irak’ta Arap-Kürt federasyonu kuran Geçici Yönetim kabulü

Irak Türkmen toplumu tarihi bir sınav karşısında

Savaş ve Ambargo Yıllarında Irak Türkmenleri (1980-2001)

Irak’ın Yeni Yapılanma Sürecinde Türkmenler (Kasım 2003-Ocak 2004)

‘Türkmensiz’ Bir Irak Federasyonu Kuruluyor (Şubat-Nisan 2004)