bir sovyet diplomatının anıları*

 

… ..

İtilaf Devletleri, Türkiye ve Sovyet Rusya

Belgeleri ve materyalleri ayrıntılı olarak incelemem bana, İtilaf emperyalistlerinin Sovyet Rusya’ya, Kemalist Türkiye’ye ve bunların arasında kurulan dostluk ilişkilerine karşı yönelttikleri askeri ve diplomatik savaşın tam bir tablosunu çizme olanağını sağladı.

Kayzer Almanyası Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’yi askeri uydusu haline getirdiyse, savaştan sonra, Mondros Mütarekesi ve Sevr antlaşması sonucunda İtilaf Devletleri de Türkiye’yi parçalamaya, politik ve ekonomik bakımdan büyük emperyalist devletlerin tam anlamıyla egemenliği altına girmeye mahkûm etmişlerdi. Padişah hükümetinin ihanetine; Türkiye’nin Türkiye’nin birçok bölgesinin Fransızlar, İtalyanlar, İngilizler ve Yunanlılar tarafından işgal edilmesine; Padişah taraftarlarının birçok bölgede körükledikleri hgerici isyanlara rağmen, dört yıllık bir savaşın bitkin bir hale getirdiği Türk halkı , özgürlüğünü ve bağımsızlığını korumak için istilacılara ve kendisini ezen yerli derebeylerine karşı başkaldırdı. Türk feodalleri, halkı aldatmak ve genç Türkiye’nin birliğini bozmak için, Mustafa Kemal Paşa’nın deyimiyle şeytanca tertiplere başvurmuşlardır. Yine bunlar, Batılı emperyalistlerin isteğine boyun eğerek, Türkiye ile Sovyet Rusya arasında dostça ilişkilerin kurulmasına da engel olmuşlardır.

Gerçi İngiltere ile Fransa arasında çok ciddi ekonomik ve toprak anlaşmazlıkları, daha başka anlaşmazlıklar, Türkiye ile ilgili çıkar çatışmaları yok değildi. Ama yine de Sovyet Rusya’ya karşı ortaklaşa, düşmanca bir politika gütmekteydiler. İngiltere, Küçük ve Orta Asya’da )İran, Afganistan, Buhara, Türkiye) Sovyet Rusya’ya karşı birleşik bir gerici cepheyi kurmaya çalışıyordu. İngiltere, Türk-Sovyet yakınlaşmasın ı baltalamak için, ajanlarıyla -panislamistler ve pantürkistler aracılığıyla- Türkiye’de ve doğunun başka ülkelerinde az emek harcamamıştır.

… ..

Güney Kafkasya komünistlerinin Sovyet iktidarı için mücadelesi

… ..

Ama müsavatçılar yatışmadılar, 1920 yılı Mayıs ve Haziran aylarında, yukarıda sözünü ettiğimiz Nuri Paşa (Enver Paşa’nın kardeşi) ile birlikte Gence’de (Kİrovabad) isyan ettiler. Şİddetli mücadeleden sonra isyan bastırıldı. Nuri Paşa ve öteki elebaşılar, İran’a kaçtılar. 

… ..

Taşnak Ermenistanı ile Türkiye arasında savaş

… ..

İngilizlerin işgali altındaki Batum’da halkın emperyalist istilacılara karşı öfke ve hoşnutsuzluğu gittikçe artıyordu. … ..

… .. 

… .. Temmuz başlarında Kızıl Ordu’nun kazandığı zaferlerin, İngiliz işçileri arasındaki devrimci ruh halinin İngiltere’nin emperyalist politikasına karşı yöneltilen protestoların artması üzerine İngiltere, Batum’daki askeri birklerini geri çekmek zorunda kaldı.

… ..

Türkiye ile RSFSC arasında karşılıklı ilişkilerin gelişmesi

… ..

Ukrayna SSC hükümeti, Türkiye ile Ukrayna arasında bir anlaşma imzalamak için görüşmelerde bulunmak üzere, Ukrayna Kızıl Ordusu Başkomutanı M.V. Frunze’yi (*Mihail Vasilyeviç Frunze (1885 Bişkek- 1925 Moskova) İç savaş döneminin en tanıunmış Kızıl Ordu komutanı. 1924’te Kızıl Ordu genelkurmay başkanı ve 1925’te Lev Trotskiy’in yerine SSCB askeri devrimci sovyeti başkanı, harbiye ve bahriye halk komiseri) )  göndermeyi teklif ettiği zaman Türkiye hükümeti bu teklifi memnunlukla karşıladı.  … ..

… ..

Türkiye’ye gitmeden önce Lenin’le görüşme

… ..

Lenin Türkiye’de olup bitenleri çok iyi biliyordu. 

“Mustafa Kemal Paşa, tabii ki sosyalist değildir,” diyordu Lenin, “ama görülüyor ki, iyi bir örgütçü, yetenekli bir komutan , burjuva-ulusal devrimini iyi yönetiyor, ilerici bie insan, akıllı bir devlet adamı. Bizim sosyalist devrimimizin önemini anlamış olup, Sovyet Rusya’ya karşı olumlu davranıyor. O, istilacılara karşı savaşı yapıyor. … ..

… ..

Yolculuk izlenimleri

… …

... .. yolda konuşmak fırsatını bulduğum

*bir sovyet diplomatının türkiye anıları 1922-1923  &  Semyon İvanoviç Aralov

Özgün adı:

Çeviren: Hasan Âli Ediz

Türkiye İş Bankası Yayınları

1.Basım: Eylül 2008