.. en iyi arkadaş kitap ..: Uygarlık Tarihi*

Uygarlık Ne Demektir?

BATI DÜNYASI

Batı Uygarlığının Kaynakları

… ..

Eski Yunan’ın Mirası

Batı uygarlığının ilk çağdaki en önemli kaynaklarından biri, Yunan uygarlığıdır.

Batı’yı iki yönden etkiledi bu uygarlık:

-Önce, Romalılar yoluyla. Çünkü Yunan uygarlığı, -Helenistik hükümdarlıklar aracılığı ile- Roma İmparatorluğu derinden derine etkilemişti. Yunan kültürünü özümseyen Romalılar, onu aynı zamanda Batı’ya geçirmişlerdir.

Ne var ki, Yunan uygarlığı asıl etkilemesini sonraki yüzyıllarda, özellikle Rönesans’ta yaptı. Gerçi Ortadoğu’da da Aristoteles’in eserleri -en azından özetleri- bilinirdi. 12. yüzyılın sonlarında Araplar sayesinde, Yunan kültürünün metinleri yeni yeni Batı’ya sokulmuş ve büyük yankılar uyandırmıştı. Ama asıl Rönesans’tadır ki, Yunan uygarlığının eserleri sanki yeniden keşfedilir. Yunan uygarlığının Batı’yı doğrudan doğruya etkilemesi de, işte o tarihlerde başlar.

Yunan uygarlığı, hangi tarihlerde etkiledi Batı’yı?

Başta felsefe, sanat ve edebiyat geliyor.

Ama hepsi bu değil.

Demokrasi İdeali

Yunanlılar, “Doğu despotizmi’ne karşı “demokratik yönetim”in ilk uygulayıcıları oldular. Rejimin yalnız biçimi değil, kelimenin kendisi d onların. Yunanca “demos” (halk) ve “kratos” kelimelerinden oluşuyor demokrasi: “Halkın iktidarı” demek.

Yalnız demokrasi mi?

Monarşi, aristokrasi, oligarşi, tirani… gibi kelimeler de Batı’ya Yunancadan geçmiş. Ve edebiyatta, felsefede bugün de kullanılan yığınla kelime , gene onlardan.

Eski Yunan’da demokratik yönetim, özellikle Atina siyasetinde uygulanmış.

… ..

Bilim

Modern bilim, eski Yunan’a iki bakımdan borçlu:

Önce, matematiğin ilkelerini onlar koydular: Tales’in teoremini, Eukleides’in geometrisini, Arşimed’in (Arkhimedes) kanununu anımsayalım. Şu da var ki, yalnız kuramsal değil, -özellikle tıp gibi- deneysel bilimlerde de büyük şeyler bıraktılar Yunanlılar.

Vre hâlâ her hekim, fakülteyi bitirirken, Hipokrates’e mal edilen bir andı içer. Tutar, tutmaz o ayrı. Ama ant onun andı.

İkinci olarak , Yunan bilimsel düşüncesi, doğa olaylarının incelenmesinde büyüden kendini kurtarmış olmakla yani “akılcı” olmakla da Batı’ya örnek oldu. Gerçekde, doğa olaylarının “belli kanunlara” bağlım olduğunu, doğa düzeninin “anlaşılabilir” oluşunu ve insan aklının da bu konuları bulabileceğini, Yunan bilimsel düşüncesi ortaya koydu ilk önce.

Edebiyat ve Sanat

Batı edebiyatına örneklik eden temel ve ölümsüz eserleri Yunanlılar yarattılar.

Trajedi ve komedisi ile tiyatro, Yunanlılarındır. Rönesans'ta ve ondan sonra olduğu gibi, bugün bile, eski Yunan tiyatrosunun büyük yazarları, Aiskhylos, Euripides, Sofokles, Aristofanes gıpta ve esin kaynağıdırlar.

Tarih, Yunanlılardan önce , bir ad ve kronoloji listesinden başka bir şey değildi. Herodotos, bugün bile “tarihin babası” diye anılıyor. Tukidites, eleştirici tarihin kurucusu olmak onurunu bugün de taşıyor.

Destanda, Homeros’un İlyada ile Odysseia’sı, Batı kültürünün bugün de temel eserleri arasında.

Lirik Şiirde, Safo, hâlâ büyük bir zevkle okunur durur.

Masalda, Aisopos’un yüceliği ve La Fontaine üzerindeki büyük etkisini bilmeyen çok azdır.

Hitabet sanatının da Yunanlılar yarattılar. Büyük hatip Demostenes’in bıraktığı söylevler, bugün de kompozisyon ve hitabet örnekleri arasında.

Hele eski Yunan’ın mitolojisi, yalnız uygarlığı edebiyat ve sanatına da esin kaynağı oldu ve olmakta.

Yunan sanatı mimarlıkta ve özellikle heykelde öylesine şaheserler yarattı ki, Batı’nın etkilenmemesi olanaksızdı bunlar karşısında Özellikle Rönesans’ta Yunan sanatının etkisi kesindir. Fidias’ın ve Praksiteles’in eserleri, yüzyıllarca güzelliğin kanunlarını temsil ettiler. Yunan sanatındaki soyutluk, ahenk ve denge, Batı sanatında sanatçıların ülküsü oldu yüzyıllarca.

Felsefe

Ama Yunanlıların, Batı kültürünü -belki de- en çok etkiledikleri alan felsefedir.

Felsefe aslında Yunan’da başlamıştır. … ..

… ..

Batı Uygarlığının Doğuşu,

Batı Uygarlığının Yükselişi

Batı Uygarlığında Devrimler

Çağdaş Batı Uygarlığı (1)

Çağdaş Batı Uygarlığı (2)

SOSYALİST DÜNYA

Sosyalist Avrupa’nın Doğuşu

Sovyetler Birliği