Moltke'nin Türkiye Mektupları*

Feldmareşal Helmuth Moltke 1800 yılında Almanya’da doğdu, eski bir aristokrat aileye mensuptu. 1836- 1839 yılları arasında gezmek için geldiği Türkiye’de askeri uzman ve danışman olarak kaldı. Başta İstanbul ve Boğaziçi olmak üzere birçok yerin haritasını yaptı.

Osmanlı İmparatorluğu’nun birçok yerini gezdi, doğu illerinde küçük askeri hatreketlere katıldı; Mısır ordusuyla Nizip’te yapılan ve bozgunla sonuçlanan savaşta aktif rol aldı, ama bütün çabalarına rağmen sonucu önleyemedi.

1858- 1888 yılları arasından Prusya devleti genelkurmay başkanlığına atandı. 

1891’de Berlin’de ölen Moltke, alışılagelmiş komutan tiplerinden fazla, bir bilgine benzerdi; çok az konuşur, gözlemlerinde yanılmaz ve bunları arı bir dille yansıtırdı.

Özgün adıyla Türkiye’deki olaylar ve Durum Üzerine Mektuplar olan bu eser, Moltke’nin aile ve dostlarına Türkiye’den yolladığı mektupların bir araya toplanmasıyla meydana gelmiştir. XIX: yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili, gözleme dayanılarak yazılmış, yansız ve seçkin bir eserdir.

Yeni Orsova paşasını ziyaret. Eflak’ta yolculuk

Eflak’ta durum. Uzun bir köleliğin izleri. Konsolosluklar

Hükümetin memlekete etkisinin pek az oluşu

Sırbistan’la karşılaştırma

Eflak kızları. Yerköy, Ruscuk, Tatarlarla Seyahat

Şumnu. Trük hamamları. Balkan. Edirne

İstanbul’a varış

İstanbul’dan Boğaziçi’ni geçerek Büyükdere’ye yolculuk

Serasker Paşa’yı ziyaret

Tophane’de gezinti. Sokak yazıcıları. Galata

Husrev Paşa

Doğuda kadınlar ve esirler

Ermeni aile hayatı: Boğaziçi’nde gezinti

Osmanlı İmparatorluğu’nun 1836 yılında siyasi ve askeri durumu

Çanakkale. Aleksandria Troas

Padişahın kızının düğünü. Meddah yahut halk masalcısı

Boğaziçi’nde bahar. Türk diplomatik öğle yemeği

Bursa’ya yolculuk

Çanakkale’ye ikinci yolculuk. Taş gülle ve İonya balıkçı kayığı

İzmir ve civarı

Trakya Khersones’i

Boğaz, yahut Bosfor’un kuzey kısmı

Değnek cezası

İstanbul’un su yolları

Kayıklar

Yangınlar, evlerin yapı tarzı

Mehmet Husrev Paşa’nın düşkünlüğü

Beyazıt Camii’nin güvercinleri

İstanbul’un köpekleri. Mezarlıklar

Padişahın huzuruna kabul

Veba

Türkiye’de karantina hakkında

Padişahın gezisi

Büyükdere’deki sakin hayat. Çubuk.

Padişahın huzuruna ikinci defa kabul olunuş.

Galata Kulesi

Rumeli, Bulgaristan ve Dobruca’da yolculuk. Trojan İstihkamı

Troya

İstanbul’un eski eserleri. Ayasofya. Hipodrom. Forum Constantinum. Direkler ve Kiliseler, şehrin surları

Samsun’a seyahat. Karadeniz kıyıları. Vapur yolculuğu

Amasya. Taş odalar

Tokat. Sivas

Antitoroslar ya da Küçük Asya Yaylası

Fırat. Keban madeni

Türk Ordusu’nun umumi karargâhı

 Malatya ve Aksu. Toroslar üzerinden geçit. Maraş

Türk Ordugâhı. Fırat’ın orta mecrası. Rumkale. Birecik. Urfa

Dicle üzerinden Musul’a kadar yolculuk. Araplar. Mezopotamya çölünde kervanla sefer

Bir Kürt hisarının kuşatılması, Kürdistan dağları

Kürtlere karşı sefer

Türklerin vergi toplayış ve askere alışları

Dağlardan atla geçerek Dicle’den Fırat’a. Fırat üzerindeki akıntılardan geçerek yolculuk. Asbuzu

Padişahtan gelen haber

Doğulu kılığı

Asker kaçaklığı

 Süratle ısı değişmesi

Konya’da seyahat. Esahabı Kehf. Erçiyes ve Kayseri. Karacehennem. Konya. Kilikya geçitleri. Tomarza piskoposu. Afşar prensi.

Ramazan. Türklerin binicilik oyunları.

Kış ordugâhı

Urfa’ya seyahat. Cirit atma. Mağaralar. Nemrut’un Sarayı. Statüko

Toros ordusunun toplanması

Fırat kenarında Eğin’e seyahat

Suların taşkın olduğu sırada Fırat’tan aşağı kelekle inmek denemesi

Toros ordusunun yola çıkışı

Kıtaların Birecik’te toplanması

Ordugâh

Nizip Savaşı

İstanbul’a dönüş. Vezirin kabulü. Sultan Abdülmecid’in huzuruna kabul olunuş

Sultan II. Mahmut

Karadeniz ve Tuna’dan Orsova’ya kadar yolculuk

Vaka-i Hayriye’den sonra yeniçerilerin yerine kısa zamanda, aşağı yukarı 48.000 kişil, Avrupa askeri kıyafetli, Avrupa usullerince talim görmüş ve silahlandırılmış bir ordu kuruldu.

*Feldmareşal Helmuth Von Moltke   Moltke’nin Türkiye Mektupları & Sinan Canan

feldmareşal Helmuth Von MoltkeTürkçesi: Hayrullah Örs

Remzi Kitabevi 2015