Kırgız Masalları ve Efsaneleri*

-Masallar ve efsaneler, olayların derinliklerinden süzülerek günümüze ulaşmış şeklidir. Gerçekler, titizlikle işlenmiştir. Masallarda. Her masal, düşünce âlemini harekete geçirir, insanın ufkunu genişletir. Masallar, efsaneler ait olduğu milletin tarihini, ruh halini, düşünce yapısını, mizacını ortaya koyması bakımından da büyük bir öneme sahiptir. Hrer masal ve efsane geçmişi anlama gayretimizde bize bir ışık tutar.

-Kırgız masalları, Türk dünyasının kültür halkalarından birini oluşturması bakımından insanı hayrette bırakacak motiflerle doludur. Her masal Tanrı dağlarından, boz üylerden Anadolu şehirlerine, İstanbul’un saraylarına, geçmişten geleceğe uzanan Türk kültürünün kopmaz bağlılığını gösteren canlı bir kültür öğesidir.

-Türkistan’ın konargöçer toplumları arasında sözlü edebiyatın bir hayli gelişmiş olduğunu, bunun da bilhassa Kırgızlarda daha da yaygınlaştığını; günümüze kadar devam ettiğini görmekteyiz. 20.yüzyılda yazıya geçirilene kadar sözlü edebiyatın en büyük örneklerinden biri olan , yüzyılları aşarak günümüza ulaşmış olan Manas Destanı da Kırgızlara aittir.  Manas’ı mühim gün ve gecelerde söyleyen manasçılarınyanında masal veefsaneleri de bu şekilde birkaç gün veya hafta devam eden toylarda söyleyen comokçular da Kırgız içtimaî hayatının bir parçasıdır.

-İlk defa bu kitapta yayınlanan birçok küçük Kırgız efsanesi de Türk dünyasının kültür hazinesine yeni değerler kazandıracak, yeni kültür öğelerinin tanınmasına yardımcı olacaktır.

-Diğer yandan bu kitabın hayat macerası da bir hayli uzundur. 1950’li yıllardan itbaren hazırlanmaya başlanıp yine aynı yılların sonuna doğru Rusça olarak yayımlanmıştır. Daha sonra devamlı ikmal edilerek, bazen yılda iki baskı yapılmak suretiyle günümüze kadar 50.000’lik trajlarla kitap dünyasında nadir görülecek...

Kırgız Masalları ve Efsaneleri

Orta Asya’nın güneydoğusunda, Tanrı Dağlarının eteklerindeKırgızistan yer almaktadır. Taanrı Sıradağlarının zirvesi daimi karlar ile kaplıdır, geçitlerde ise ırmakların şırıltısı duyulur. Dağların arasında yer alan Issık Göl, kırgızistan’ın gözbebeğidir. Bütün yıl sıcaklığını korur ve hiç donmaz.

-Dağların zirvelerinde, ormanlarsa, ırmak boylarındaki sazlarda ve göllerde birçok kuş ve değişik hayvanlar bulunmaktadır.Bulutlarla yeryüzünün birleştiği noktada kaplanlar, dağ keçileri ve dağ koyunları ile karşılaşabilirsiniz, dağlarda ular (keklik) ve keklikler gezer. Çamların arasında geyikler dolaşır. Ormanlarda neler yok ki?Karaca, ayı, açık kırmızı kara kanatlı munta kuşu, dağ güvercinleri...

-Kırgızistan güneşli bir ülkedir ve vverimli topraklarda buğday, prinç, haşhaş, tahıl mahsulleri ve üzüm yetitirilir. Yaylalarda ise kış veyaz boyu sayısız at e koyun sürüleri otlar.

-Sovyetler birliği zamanında Kırgızistan’da sanayii büyüüdü ve güçlendi. Su enerjisi, makine yapımı madencilik galişti. Ülkenin iktisadî birikini geliştirmek için  yatırımlar yapıldı.

-Medeniyetin çağdaş dengesi nasıl olursa olsun, her halk için  tarihî, milli sanatı hglenek görenekleri mukaddestir. Öbür halklar Kırgız halkı da sözlüeserlerini korumuştur. Devrimden önce Kırgız follorunun yanlızca birkaç örneği kaydedilmişti; fakat Sovyetler Birliği zamanında halk edebiyatı her yönüyle incelenmeye başlandı; birçok kayıtlar yapıldı, kahramanlık destanları (Manas, Er Töştük, Olcanay ve Kişimcan, Kocaçaş), öbür folklor ürünleri gibi tespit edilip incelenen masallar da yayımlandı.

-Okuyucuya sunduğumuz masal derlemesi en seçme masalları içermektedir. En eski biçimini koruyan masalları, mitolojik parçaları güçlü olan Siiiiihir Masallarından saalıyız. Buna göre Hayata Dair Maslallar daha çok konu çeşidine sahiptir ve elbette değişime uğramaktadır. Onların bu değişimini, zaman içersinde halkın değişen gerçek yaşayışına yakınlığıyla hesap edersek bu gayet tabiidir. Aynısını öbür masal kümeleriiçin de söyleyebiliriz.

-Derlemenin içindeki çoğu masallar Kırgızistan Bilimler Akademisi Dil ve Edebiyat Bölümünün El Yazmaları Bölümünden alınmıştır.Yine bazı bilgiler devrim öncesine ait olup büyük zorlukjlarla ulaşılabilmiş kaynaklardan alınmıştır: masalların bir kısmı Kırgızistan’ın çeşitli bölgelerindeki  derlemecilerden alınmıştır.Bu kitapta özellikle Kırgız  edebiyatı kaynaklarından alınmış efsaneler, ilk kez yer almıştır.

-Kırgız folklorunun zengin bir mirası olan masallar büyük bir ehemmiyete sahiptir. Masalcı (comokçu) her evde el üstünde tutulan bir misafirdir. Masalını bir dantel gibi dokur. Gadar ve kıskanç hanları yenen bahadırlar, aklın zenginliğe üstün gelmesi, akıllı kızlar, halk içindeki sivri akıllı insanlar hakkındaki hikâyeler, onun  dilinden yavaş yavaş akmaya başlar.

-Dağların zirvelerinde, ormanlarsa, ırmak boylarındaki sazlarda ve göllerde birçok kuş ve değişik hayvanlar bulunmaktadır.Bulutlarla yeryüzünün birleştiği noktada kaplanlar, dağ keçileri ve dağ koyunları ile karşılaşabilirsiniz, dağlarda ular (keklik) ve keklikler gezer. Çamların arasında geyikler dolaşır. Ormanlarda neler yok ki? Karaca, ayı, açık kırmızı kara kanatlı munta kuşu, dağ güvercinleri...

-Kırgızistan güneşli bir ülkedir ve verimli topraklarda buğday, prinç, haşhaş, tahıl mahsulleri ve üzüm yetiştirilir. Yaylalarda ise kış veyaz boyu sayısız at e koyun sürüleri otlar.

-Sovyetler birliği zamanında Kırgızistan’da sanayii büyüdü ve güçlendi. Su enerjisi, makine yapımı madencilik galişti. Ülkenin iktisadî birikimini geliştirmek için  yatırımlar yapıldı.

-Medeniyetin çağdaş dengesi nasıl olursa olsun, her halk için  tarihî, milli sanatı, gelenek görenekleri mukaddestir. Öbür halklar gibi Kırgız halkı da sözlü eserlerini korumuştur. Devrimden önce Kırgız follorunun yanlızca birkaç örneği kaydedilmişti; fakat Sovyetler Birliği zamanında halk edebiyatı her yönüyle incelenmeye başlandı; birçok kayıtlar yapıldı, kahramanlık destanları (Manas, Er Töştük, Olcanay ve Kişimcan, Kocaçaş), öbür folklor ürünleri gibi tespit edilip incelenen masallar da yayımlandı.

-Okuyucuya sunduğumuz masal derlemesi en seçme masalları içermektedir. En eski biçimini koruyan masalları, mitolojik parçaları güçlü olan Sihir Masallarından sayılır. Buna göre Hayata Dair Masallar daha çok konu çeşidine sahiptir ve elbette değişime uğramaktadır. Onların bu değişimini, zaman içersinde halkın değişen gerçek yaşayışına yakınlığıyla hesap edersek bu gayet tabiidir. Aynısını öbür masal kümeleri için de söyleyebiliriz.

-Derlemenin içindeki çoğu masallar Kırgızistan Bilimler Akademisi Dil ve Edebiyat Bölümünün El Yazmaları Bölümünden alınmıştır.Yine bazı bilgiler devrim öncesine ait olup büyük zorlukjlarla ulaşılabilmiş kaynaklardan alınmıştır: masalların bir kısmı Kırgızistan’ın çeşitli bölgelerindeki  derlemecilerden alınmıştır.Bu kitapta özellikle Kırgız  edebiyatı kaynaklarından alınmış efsaneler, ilk kez yer almıştır.

-Kırgız folklorunun zengin bir mirası olan masallar büyük bir ehemmiyete sahiptir. Masalcı (comokçu) her evde el üstünde tutulan bir misafirdir. Masalını bir dantel gibi dokur. Gaddar ve kıskanç hanları yenen bahadırlar, aklın zenginliğe üstün gelmesi, akıllı kızlar, halk içindeki sivri akıllı insanlar hakkındaki hikâyeler, onun  dilinden yavaş yavaş akmaya başlar.

*Kırgız Masalları ve Efsaneleri & D.Brudniy – K.Eşmambetov