Karamazov Kardeşler*

 

Karamazov Kardeşler, edebiyat tarihinde çok az romana nasip olmuş bir üne sahip. Klasik Rus edebiyatının dev yazarı Dostoyevski'nin bu son romanı, Rusya’nın ruhunu simgeleyen temsilcileriyle Karamazov ailesine odaklanmış, ama girmedik alan, değinmedik konu bırakmamış: din ahlak, baba katli, şiddet, Doğu-Batı sorunu , sınıf mücadelesi, feodalizm, sosyalizm… Dostayevski’nin, “Hiçbir romanımı bu kadar önemsemedim,” dediği Karamazov Kardeşler, daha yayımlandığı tarihten itibaren kült bir eser haline gelmiş ve tüm dünyada büyük tartışmalara yol açmıştır; XX. yüzyılın temel yazınsal izleklerini belirlemiş ve pek çok yazarı peşinden sürüklemiştir. Kitabın yayımlanmasından kısa bir süre sonra ölen Dostoyevski, tıpkı Suç ve Ceza’da olduğu gibi bu kitabında da evrensel insanlığın evrensel sorunlarını ortaya koyar. Karamazov Kardeşler, bu anlamda “kuyuya atılmış bir taş “ kadar etkili bir yapıt olarak önemini koruyor.

Fedor Pavloviç Karamazov

Aleksey Fedoroviç Karamazov, bölgemizin büyük çiftlik sahibi, bundan tam on üç yıl önce, yeri gelince anlatacağım acıklı ve karanlık ölümüyle pek tanınan, şu anda da hâlâ  hatırlanan , Fedor Pavloviç Karamazov’un üçüncü oğluydu. Bu “büyük çiftlik sahibinden”, bütün hayatı boyunca çiftliğinde hiç oturmadığı halde bizim oralarda ona böyle derlerdi, hemen birkaç söz edeceğim. Bu, oldukça az karşılaşılabilecek tuhaf bir tipti. Sadece kötü ve ahlaksız bir tip olmakla kalmayıp ayrıca ahmak biriydi. Ama mallarını mükemmel şekilde çekip çevirebilen ahmaklardandı. Galiba becerebildiği tek iş de buydu. Fedor Pavloviç işe hemen hemen sıfırdan başlamıştı. Çok küçük bir çiftlik sahibiydi. Başkalarının sofralarına koşar, dalkavukluk etmeye çalışırdı. Yine de öldüğünde üzerinden yüz bin ruble kadar nakit para çıkmıştı. Bununla birlikte, tüm yaşamı boyunca bölgemizin en ahmak kaçıklarından biri olmaya devam etmiştir. Bir kez daha tekrarlıyorum: Burada söz konusu olan aptallık değildir;  bu kaçıkların çoğu oldukça akıllı ve kurnazdır, ahmaklık ise bir tür özel, ulusal özelliktir:

İki kez evlenmişti, üç oğlu vardı: en büyüğü, ilk karısından Dmitri Fedoroviç, diğer ikisi ie ikinci karısından İvan ve Aleksey. Fedor Pavloviç’in ilk karısı, yine bölgemizin toprak sahiplerinden, oldukça zengin ve tanınmış, soylu Miusovlardandı. Drahoması vardı, dahası güzel , üstelik de şimdiki neslimizde pek sık rastlanmasına rağmen eskiden arada arada bir ortaya çıkan zeki kızlardandı. Bu kız nasıl oldu da o zamanlar herkesin “geri zekâlı” dediği böyle önemsiz bir adamla evlenebilmişti, bunu anlatmaya hiç girişmeyeceğim. Geçmişte kalan “romantik” kuşaktan bir kız tanıyordum. Bu genç kız, istediği zaman rahatlıkla evlenebileceği bir beyefendiye duyduğu  birkaç yıllık anlaşılmaz bir aşktan sonra ölmüştü. Kendi kendisine aşılmaz engeller icat etmiş ve fırtınalı bir gecede, kayalığa benzeyen yüksek bir kıyıdan oldukça derin ve hızlı akan bir nehre atlamış, bu nehirde kesinlikle kendi kaprisleri yüzünden, sadece Shakespeare’in Opheliasına benzemek yüzünden ölüp gitmişti. … .. Bunu gibi Adelaida İvanovna Miusova’nın davranışı da kuşkusuz başkalarına ait eğilimlerin ve öfkenin tutsağı olmuş bir düşüncenin yankısıdır. Belki de kadın bağımsızlığını ilan etmek, toplumsal koşullara, akrabalarının ve ailesinin despotluğuna karşı çıkmak istemiştir. … .. 

… ..Karı koca arasında sık sık kavgalar olduğu herkesçe bilinen bir şeydi. Ama söylendiğine göre , dayak atan Fedor Pavloviç değildi, tam tersine ateşli, gözü pek, esmer, sabırsız ve şaşılacak bir fizik gücüne sahip olan Adelia İvanovna’dan kendisi dayak yiyordu. Sonunda kadın evi terk etti ve Fedor Pavloviç’i kucağında üç yaşındaki Mitya’yla bırakıp yoksulluktan nefesi kokan papaz okulu mezunu bir öğretmenle kaçtı. … ..

İlk oğlunu başından attı

… .. evin sadık uşağı Grigoriy, üç yaşındaki Mitya’yı himayesine almıştı. … .. Ancak bir rastlantı oldu ve Adelaida İvanovna’nın kuzeni, uzun yıllar yurtdışında yaşamış olan Pyotr Aleksandroviç Miusov Paris’ten geri döndü. … .. İyi eğitim görmüş, başkentte ve yurtdışında yaşamış, üstelik  tüm yaşamı süresince  Avrupalı olabilmiş, hayatının sonuna doğru kırklı ellili yılların (yazar 1840 ve 1850 yıllarını kastediyor). liberalleri arasına katılmıştı. Kariyeri süresince Rusya’da olsun, yurtdışında olsun döneminin  en liberal kişilerinden pek çoğuyla ilişkide bulunmuş, Proudhone’u da Bakunin’ni de şahsen tanımıştı. … .. Paris Şubat Devrimi’nin üç gününü anımsamayı, barikatlarda bu devrimin katılımcısı olduğunu ima ederek anılarını anlatmayı özellikle pek severdi .. .. 

…Adeliada İvanovna’nın başına gelenleri öğrendikten sonra … .. … Çocuğun eğitimini üzerine almak istediğini açıkça söyledi. … ..Mitya , bu kardeş çocuğu dayının evine geçti, ama bu dayının da bir ailesi yoktu. İşlerini yoluna koyup … .. alelacele uzun süre kalmak üzere Paris’e gidince çocuk da kardeş çocuğu teyzelerden birine, Moskova’lı bir hanımefendiye verildi. Paris’e yerleştikten sonra Pyotr Alekdandroviç de çocuğu unuttu, özellikle de hayalini o kadar etkileyen ve tüm yaşamı süresince unutamadığı Şubat Devrimi başladığında. Moskovalı hanımefendi de öldü ve Mitya , hanımefendinin evli kızlarından birine verildi… ..

… ..

  “Hiçbir şeyden korkma, hiçbir zaman korkma, üzülme. Yalnız içindeki pişmanlık azalmasın, Tanrı her şeyi bağışlar. Dünyada Tanrı’nın affetmeyeceği hiçbir günah yoktur ve olamaz. Zaten insanoğlu, Tanrı’nın gösterdiği sonsuz sevgiyi harcayabilecek kadar büyük günah da işleyemez. Tanrı’nın sevgisini geride bırakabilecek bir günah var mıdır acanba? Sadece hep pişman olduğunu düşün, korkuyu ise tamamen  aklından çıkar. Tanrı’nın seni düşünemeyeceğin kadar çok sevdiğine, günahlarınla birlikte ve bir günahkâr olarak da sevdiğine inan. … .. Öleni, sana yaptıkları için tüm kalbinle affet, onunla gerçekten barış. Pişmanlık duyarsan seversin de. Eğer seversen, artık sen Tanrı’nın sevgili kulu olursun… Sevgiyle her şeyi alabilirsin, her şeyi kurtarabilirsin. Eğer tıpkı senin gibi bir günahkâr olan ben, senin için bu kadar üzülüyor ve sana acıyorsam, kim bilir Tanrı ne kadar üzülür ve acır. Sevgi paha biçilmez  bir hazinedir, onunla tüm dünyayı satın alabilirsin, sadece kendinin değil , başkalarının günahlarını da bağışlatabilirsin. Git ve korkma.”

… ..

… ..

 “Hiçbir şeyden korkma, hiçbir zaman korkma, üzülme. Yalnız içindeki pişmanlık azalmasın, Tanrı her şeyi bağışlar. Dünyada Tanrı’nın affetmeyeceği hiçbir günah yoktur ve olamaz. Zaten insanoğlu, Tanrı’nın gösterdiği sonsuz sevgiyi harcayabilecek kadar büyük günah da işleyemez. Tanrı’nın sevgisini geride bırakabilecek bir günah var mıdır acanba? Sadece hep pişman olduğunu düşün, korkuyu ise tamamen  aklından çıkar. Tanrı’nın seni düşünemeyeceğin kadar çok sevdiğine, günahlarınla birlikte ve bir günahkâr olarak da sevdiğine inan. … .. Öleni, sana yaptıkları için tüm kalbinle affet, onunla gerçekten barış. Pişmanlık duyarsan seversin de. Eğer seversen, artık sen Tanrı’nın sevgili kulu olursun… Sevgiyle her şeyi alabilirsin, her şeyi kurtarabilirsin. Eğer tıpkı senin gibi bir günahkâr olan ben, senin için bu kadar üzülüyor ve sana acıyorsam, kim bilir Tanrı ne kadar üzülür ve acır. Sevgi paha biçilmez  bir hazinedir, onunla tüm dünyayı satın alabilirsin, sadece kendinin değil , başkalarının günahlarını da bağışlatabilirsin. Git ve korkma.”

… ..

… ..

Dimitri - Mitya

      Adeliada İvanovna

Fedor Pavloviç Karamazov____ / /__Dimitri (Mitya)

    /

  Sofya İvanovna

    /

İvan

/

Aleksey (Alyoşa)

Büyük Engizisyon Yargıcı

… ..(s.355,356,357) İşte çölde sorulan birinci sorunun ve her şeyden üstün tuttuğun özgürlük adına reddettiğin şeyin

anlamı buydu. Oysa ki, bu soruda dünyanın en büyük sırrı yatıyordu. “Ekmeği” kabul edip gerek tek

tek

insanların, gerekse tüm insanlığın bir arada ortak ve ezeli bir sıkıntısına, “Kimin önünde eğilmek

gerekir?” sorusuna yanıt vermiş olurdun. İnsanoğlu için özgürlüğünü kazandıktan sonra önünde

eğileceği kişiyi bulmaktan daha sürekli ve ve daha büyük tasa yoktur. Ama insanoğlu, bütün

insanların hep birden önünde eğilemeye razı olacakları derecede tartışmasız birini arıyor.

Çünkü bu zavallı mahlukların kaygısı, sadece benim ya da bir başkasının önünde eğilmekten ziyade,

herkesin inandığı ve önünde eğildiği ve mutlaka hep birlikte eğildiği birini bulmaktır…. ..  Hep birlikte eğilmek yüzünden birbirlerini kılıçtan geçirdiler. Tanrılar

yarattılar ve birbirlerine, “Kendi tanrılarınızı bırakın ve bizimkilere saygı gösterin, yoksa sizi de,

tanrılarınızı da yok ederiz!” dediler. … .. … İnsan ne için yaşadığı konusunda kesin bir düşüncesi

olmadan yaşamaya razı olmaz ve çevresi ekmekle dolu da olsa dünyada kalmaktansa kendisini

yok eder. … .. Senin tarafından baştan çıkartılmış ve büyülenmiş olarak peşinden özgürce gelmesi için

insan sevgisini istedin. Eski sert yasanın yerine, insan sadece karşısında duran senin tasvirine bakarak neyin iyi, neyin kötü

olduğuna artık kendisi özgür yüreğiyle karar vermeliydi, ancak eğer seçme özgürlüğü gibi

korkunç bir yükün altında ezilirse en sonunda senin tasvirini de, senin gerçeğini de

reddedeceğini ve hatta çürüyeceğini hiç düşünmedin mi? Sonunda gerçeğin sende olmadığını, çünkü onlara bu kadar dert ve çözümsüz sorun bırakarak

senin bu yaptığından daha büyük bir karışıklık ve azap içinde bırakılmalarının mümkün olmadığını

haykıracaklardır.…. .. Oysa sana ne teklif edilmişti? Bu zayıf isyancıların mutlulukları için onların vicdanını ilelebet

yenebilecek ve esir alabilecek yalnızca üç kuvvet vardır dünyada. Bunlar, mucize, sır ve otoritedir.

Sen üçünü de reddettin ve buna kendin örnek oldun. … ..

... ..

... ..

… ..

Starets Zosima’nın Sohbet ve Öğütlerinden

e)Rus rahibi ve onun oynayacağı muhtemel rol hakkında birkaç söz

… ..(s.438) … ..Tanrınınkullarına karşı hep böbürlenen bir dünyadaki dinle ilgisi olmayan insanlara bakın, bu

dünyada Tanrı’nın çehresi ve gerçeği çirkinleşmedi mi? Onların elinde bilim var, bilimde ise sadece

duyuları doğrulayan şeyler olur. manevi dünya, yani insan varlığının yüce olan yarısı ise

tamamen reddedilmiş, bir tür törenle, hatta nefretle kovulmuştur. Özellikle son zamanlarda dünya, özgürlüğünü ilan etti.

Onların  bu özgürlüğünde biz ne görüyoruz: Sadece esaret ve intihar! Çünkü dünya diyor ki: “Senin ihtiyaçların var, öyleyse onları karşıla, çünkü sen de en soylu ve en zengin insanlarla

aynı haklara sahipsin. Bu ihtiyaçlarını karşılamaktan korkma, hatta onların sayısını artır…” İştedünyanın şimdiki öğretisi böyle. Özgürlüğüde bunda görüyorlar. Peki, bu ihtiyaçların sayısını artırma

hakkından ne anlaşılır? Zenginlerde yalnızlık ve manevi intihar, yoksullarda ise kıskançlık vre adam öldürme, çünkü haklarını verdiler, ama

ihtiyaçlarını giderecekleri yolları henüz göstermediler. Zaman geçtikçe dünyanın daha çok

birleşeceğine, mesafelerin kısalması, fikirlerin yayılmasıyla bir kardeş toplum haline gelineceğine

inanıyorlar. Ama siz insanların bu şekilde birlik olacaklarına inanmayın Özgürlüğü ihtiyaçların

sayısını

çoğaltmak ve hızla gidermek olarak algılayıp huylarını bozuyorlar, çünkü kafalarında bir sürü saçma

sapan ve aptalca istekler, alışkanlıklar ve ipe sapa gelmez icatlar yaratıyorlar. Sadece birbirlerini

kıskanmak için , şehvet ve böbürlenmek için yaşıyorlar. Ziyafetler vermek, arabalara, unvanlara ve

kölelere sahip olmak artık öyle gerekli sayılıyor ki, bunları sağlamak için canlarını, şereflerini ve

insanseverliliklerini bile feda ediyorlar ve hatta eğer bu ihtiyacı gideremeyecek olurlarsa kendilerini

öldürüyorlar. Zengin olmayanlarda da aynı şeyi görüyoruz, yosullarda ise ihtiyaçların giderilmesi ve

kıskançlık şimdilik içki içip sarhoş olarak bastırılıyor. Ama yakında şarap yerine kan içecekler, gidişleri

bunu gösteriyor. Sorarım size: Böyle insanlar özgür müdür?... ..

… ..

… ..Mallarını artırmayı başarmışlardır, ama mutlulukları azalmıştır…. ..

… ..

… ..

e)Efendiler ve uşaklar ve efendilerle uşakların ruhen karşılıklı olarak kardeş olup olamayacaklarına dair bir kaç söz

… ..

g)Dua, sevgi ve başka dünyalarla münasebet hakkında

… ..

Çürüme Kokusu

(s.458-472)Keşiş-rahip Peder Zosima’nın cesedini unvanına uygun şekilde gömülmeye hazırladılar. … ..Gün yeterince ağardığında şehirden hastalarını, özellikle de çocuklarını kapıp gelenler bile oldu. Herhalde ortaya çıkmakta gecikmeyeceğine inandıkları acil şifa gücüne umut başlayarak bu dakikayı bile bile beklemiş gibiydiler.  Şehrimizde herkesin ölen staretsi daha hayattayken tartışmasız ve yüce bişrev azizi saymaya nr derece alışmış oldukları böylece anlaşılmış oldu..Hem gelenlerin arasında sadece bait halktan insanlar yoktu. İnananların bu derece çabuk ve açık bir şekilde ve hatta sabırsızlıkla ve neredeyse bir talep olarak ortaya koyduğu bu büyük beklenti, Peder Paisiy’e göre çok önceden beri kendisinin de hissettiği, ancak gerçekte onun beklediğini de aşan kesin bir günah olarak görünüyordu…. ..bunlarda bir düşüncesizlik ve telaş bulmuş olsa bile gizliden gizliye kendi içinde, ruhunun derinliklerinde bu heyecanlı insanlarla hemen hemen aynı şeyi bekliyordu ve bunu kendisine itiraf etmesi mümkün değildi. Gene de bir tür önseziyle bazı tesadüfler hiç hoşuna gitmiyordu. …

… ..

… .. Daha gün ağarmadan önce staretsin gömülmeye hazır cenazesini tabuta koyduklarında ve tabutu birinci, yani eski kabul odasına götürdüklerinde tabutun yanında bulunanlar arasında, odanın pencerelerini açmak gerekir mi, gerekmez mi sorusu ortaya atılmıştı. Ama birisi tarafından laf olsun diye sorulmuş  olan bu soru, yanıtsız kaldı ve hemen hemen hiç dikkati çekmedi. Olsa olsa orada bulunanlardan ancak birkaçı bu soruyu farketmişti. Onlar da böylesine büyük bir adamın cesedinin bozulacağını ve kötü bir koku  yayacağını beklemenin gerçek anlamda bir saçmalık olduğunu, hatta bu soruyu soran kişiye imanı zayıf, düşüncesizin biri olduğu için acımak gerektiğini (eğer alay edilmezse tabii) düşünerek ağızlarını açmamışlardı. … … ama öğleden sonra üçe doğru artık o kadar açık ve inkâr edilemez bir şekilde ortaya çıkmıştı ki, bu haber bir anda bütün keşişhaneye ve dua etmeye gelen tüm ziyaretçilere yayıldı,... .. manastırda da duyuldu ve manastırdakilerin hepsini hayrete düşürdü…. .. 

… ..

“Git buradan peder!” dedi. Peder Paisiy emreden bir sesle. “İnsanlar değil, Tanrı yargılar. Belki burada böyle ‘işaret’ görüyoruz, ama bunu ne sen, ne ben, ne de başka biri anlayabilir. Çık git pedr ve sürüyü kışkırtma1é diye ısrarla tekrarladı.

… ..

… ..

                        Bir Sap Soğan

… ..

… ..Bu masalı şu anda evimde aşçılık yapan bizim Matroyona’dan daha çocukken dinlemiştim. Bak şöyleydi: ’Bir varmış bir yokmuş, kötü, ama çok kötü bir kocakarı varmış ve bu kocakarı bir gün ölmüş. Arkasında bir tek hayır bile bırakmamış. Şeytanlar onu yakalamışlar ve ateş gölüne fırlatıp atmışlar. Kocakarının koruyucu meleği ise durmuş, Tanrı’ya anlatma üzere bu kadının yaptığı bir hayır işi olsun hatırlayabilir miyim diye düşünüyormuş. Anımsamış ve Tanrı’ya şöyle demiş: “Bu kadın bahçeden bir sap soğan kopartmış ve bir dilenciye vermişti.” Tanrı ona şu cevabı vermiş: “Bu bir sap soğanı al, gölün içindeki kadına uzat, ona tutunsun ve çıksın, şayet gölden çıkabilirse cennete gitsin, yok eğer soğanın sapı koparsa kocakarı şimdi olduğu yerde kalsın..” Melek, kocakarıya koşmuş, bir sap soğanın uzatmış, al kocakarı, buna yapış ve dışarı çık demiş. Sonra onu dikkatlice çekmeye başlamış, artık tamamen çekmiş ki, göldeki diğer günahkârlar da onun dışarı çıktığını görür görmez kocakarıyla birlikte çıkabilmek için eteğine yapışmaya çalışmışlar. Ancak bu kocakarı kötü, ama çok kötü bir kocakarıymış ve, “ Sizi değil, beni çekiyorlar, bu soğan da sizin değil, benim,” diyerek başlamış onları tekmelemeye. Bu lafı söyler söylemez de soğan kopuvermiş. Kocakarı göle düşmüş ve o gün bugündür de yanar dururmuş. Melek ise ağlamış ve oradan uzaklaşmış. … ..

… ..

… ..

İppolit Kirilloviç burada sanığın Gruşenko’ya olan tutkusunu ayrıntılı bir tablo halinde ortaya koydu. İppolit Kirilloviç, sanığın sözleri ile ifade ederek “dayak atmak” üzere “bu genç hanıma” gittiği andan itibaren başladı ve ”ama dayak atmak yerine onun dizlerinin dibinden ayrılamadığını” ve bu aşkın böyle başladığını anlattı. “Bu arada sanığın babası olan ihtiyar da aynı kadının peşindedir. Şaşırtıcı ve uğursuz bir tesadüf bu, çünkü daha önceden her ikisi de bu kadını tanıdıkları ve onunla karşılaştıkları halde ikisinin birden yüreği tutuşuyor ve bu iki yürek, önüne geçilmez Karamazov iftirasıyla alev alev yanıyor… .. Burada genç kadının itirafına tanık oluyoruz.: ‘Ben,’ diyor. ‘ikisiyle de alay ediyordum.’ Evet, birdenbire ikisiyle de alay etmek istemişti: Önceden böyle bir isteği yoktu,, ama birden aklına ala etmek geliverdi ve iş, her ikisinin de karşısında yenik düşmesiyle sonuçlandı. Paraya Tanrı gibi tapan ihtiyar sırf kadın evine gelsin diye hemen üç bin ruble hazırladı, ama kısa zaman sonra iş sırf yasal karısı olmayı kabul etmesi için kadının ayaklarına ve bütün malını mülkünü sermesi mutluluk sayacak kadar ileri götürdü. Bu konuda kesin kanıtlarımız var. Sanığa gelince, onun yaşadığı trajedi ortada, gözlerimizin önünde. Ama genç kadının ‘oyunu’ bu şekildeymiş işte.  Fettan kadın, zavallı adama umut bile vermemiş, çünkü gerçek anlamda umudu ona ancak en son anda , genç adam kendisine acı çektiren bu kadının önünde diz çökmüş dururken babası ve rakibinin kanına bulanmış elini ona uzattığında vermiş: Zaten tam bu anda da tutuklandı. Tutuklandığı sırada kadın içten bir pişmanlıkla ‘Beni de beni de onunla birlikte sürgüne gönderin, onu bu hale ben getirdim, herkesten çok ben suçluyum!’ diye haykırıyordu . … ..

*Karamazov Kardeşler &  Fyodor Dostayevski

Çeviri: Ayşe Hacıhasanoğlu

Özgün adı : Братья Карамазовы, Bratya Karamazovı)

Can Sanat Yayınları

1.Basım: 2010

*Fyodor Mihayloviç Dostoyevski; d. 11 Kasım 1821, Moskova – ö. 9 Şubat 1881

*Schiller Friedrich'in yaratıcılık ve biyografisi (fehrplays.com)

*Friedrich Schiller - Vikipedi (wikipedia.org)

*Friedrich Schiller: Hayatı, Biyografisi, Eserleri .. (antoloji.com)

SEVİNÇ TÜRKÜSÜ

Sevinç, göklerin parlak yıldızı

Cennet bahçelerinin güzel kızı

Sen ey en kutsal, Tanrısal varlıkların bir eşi

… …

*Demeter, Yunan mitolojisinde tarımın, bereketin, mevsimlerin ve anne sevgisinin tanrıçasıdır. Homeros'un destanlarında, "güzel saçlı kraliçe" ya da "güzel örgülü Demeter" diye geçer. İnsanlara toprağı ekip biçmesini öğreten bu tanrıçadır. Ekinleri, özellikle de buğdayı simgeler.