Kariye Hazinesi*

 

Elinizdeki kitapta, Fatih Sultan Mehmet ve İstanbul’un fethiyle ilgili bilgiler dışında kurmacabir öykü anlatılmaktadır. Tarih kitaplarında, bugün müze olan Kariye’de gizli bir hazine bulunduğu konusunda hiçbir bilgi

ye rastlamadım. Bence Kariya’nin en büyük hazinesi, 1300’lü yılların başından bu yana, yani yaklaşık 700 yüz yıldır bu görkemli anıtının iç duvarlarını süsleyen mozaik ve freskler (duvar resimleri) olmuştur. Kitabın sonunda, Kariye hakkında ayrıntılı bilgi bulacaksınız.

Bir Amacı Vardı Onun

1451 yılındayız. Saruhanlı Sancağı’nın yönetim merkezi olan Manisa’da soğuk bir kış günü. Sancak Beyi Şehzade Mehmet, sabah alacasında uyandı. Bir sıkıntı vardı yüreğinde. Sırtına bir pelerin alıp konağın bahçesine çıktı. Bir bülbül sesi geliyordu büyük bahçenin dip tarafındaki ağaçların birinden. İNsanın içine huzur verene bu sesi daha yakından dinlemek için o tarafa doğru yürümeye hazırlanıyordu ki, dörtnala gelen bir atın nal seslerini duydu. Bahçe kapısının dışında telaşlı sesler yükseldi.

Bülbülün sesi kesilmişti.

Büyük kapı açıldı. Koşarak bir nöbetçi girdi içeri.

… ..

18 Şubat 1451 günü, yani babasının ölümünden on beş gün sonra Osmanlı Devleti’nin başına geçtiğinde tamı tamına on dokuz yaşındaydı Sultan II. Mehmet. Bu nun tahta ikinci çıkışıydı.

Çok özel bir eğitim görmüş, çağının en önemli bilginleri tarafından eğitilmişti ama, böylece genç bir yaşta fetihler yapmak bir yana, devleti yönetmekte bile başarılı olabileceği kuşkuluydu. Oysa, o, kendisine amaçlar belirlemeyi, onlara ulaşacak yolları çizmeyi çok iyi öğrenmişti öğretmenlerinden. Tek dileği vardı genç sultanın: İstanbul’u fethetmek.

 

… ..

Kentin bir yakasında bunlar olurken, bir başka yakasında, bir grup yeniçeri, surların üzerindeyken çan kulesini gördükleri bir kiliseye doğru ilerliyorlardı. Sultanın son emirleri henüz ulaşmamıştı onlara. Kilise yağmalanacak pek çok değerli eşya, oraya sığınmış ve esir alınacak pek çok insan olacağını düşünüyorlardı. Kariye Kilisesi’ydi burası.

Ama kilise bomboştu. Ne değerli bir eşya, ne de bir tek kişi vardı kilisede.

Bu haber geç vakit genç sultana ulaştı. “Bulun!” dedi genç sultan. “Birileri kilisedeki hazineyi yağmalamış, oraya sığınanları da sir almış olmalı. Çabuk bulun onları bana. 

Yapılan araştırmaları tümü boşa çıktı. Kiliseye o bir grup yeniçeriden başkası uğramamıştı. Zenginlikte, Ayasofya ile baş edebilecek durumda olan kilisenin yalnızca duvarları ve duvarlarındaki İsa, Meryem ve azizler ait mozaik tasvirler duruyordu yerinde. Kilisenin içinde bile öylesine büyük bir hazinenin dikkat çekmeden kiliseden taşınmış olması olanaksızdı. Yine de tüm sorgulamalar ve soruşturmalar sonuçsuz kaldı. Esas hazineyi, yani, İstanbul’u fethetmiş olan sultan, bu konunun üstünde pek fazla durmadı.

Sultan II. Mehmet n, o gün atının sırtında kente girerken yeni bir çağın başlamış olduğunu farkında bile değildi. Bu zaferiyle “fatih” unvanını kazanan sulrtan, artık Doğu Roma İmparatorluğu’nun, uani “Diyar-ı Rum”un da hükümdarı olmuştu.

Fatihten 554 Yıl Sonra 

 (29 Mayıs 2007)

… ..

… ..

s.11

Kariye Hazinesi & Bilgin Adalı

Can Sanat Yayınları

2.Basım: Haziran 2008

*Saruhan Sancağı - Vikipedi

*Saruhan Sancağı, Manisa merkezli Osmanlı sancağının adıdır. Osmanlı'da genellikte veliaht şehzadeler burada görev yapardı.[1] İlk bu sancağa Şehzade Ertuğrul son olarak III. Mehmed tayin edilmiştir. Dördü sonradan sultan olacak 14 şehzade Saruhan'da sancakbeyliği vazifesini yürütmüşlerdir.[2] Aydın ve İzmir merkezli Aydın Eyaleti'nin bir sancağı idi. Manisa ve çevresi tarihi devirlerde; Hititler, Akalar, Frigler, Lidyalılar, Persler, Makedonyalılar, Bergamalılar, Romalılar ve Bizanslılar tarafından yönetilmiştir.

Saruhan Sancağı'nda görev yapan Osmanlı şehzadeleri:

#	Şehzade	Babası	Doğum	Ölüm	Saruhan'a Atanması	Azledilmesi, Ayrılması	Görev Süresi
1.	Şehzade Ertuğrul	I.Beyazid	?	1392	1390	1392	2 Yıl
2.	Ali Bey	-	?	?	?	?	?
3.	Süleyman Çelebi	I.Beyazid	1377	1411	1400[3]	1402	2 Yıl
4.	Şehzade Alaeddin	II.Murad	1425	1443	1437	1442	5 Yıl
5.	Şehzade Mehmet (II.Mehmet)	II.Murad	1432	1481	1443	1443	2-5 Ay
5. (2.Kez)	Şehzade Mehmet (II.Mehmet)	II.Murad	1432	1481	1444	1453	10 Yıl
6.	Şehzade Mustafa	II.Mehmet	1450	1474	1453	?	?
7.	Şehzade Abdullah	II.Beyazid	?	1483	1481	1481	?
8.	Şehzade Şehinşah	II.Beyazid	1474	1511	1481	1490	9 Yıl
9.	Şehzade Korkut	II.Beyazid	1467	1513	1491	1502	11 Yıl
10.	Şehzade Alemşah[4]	II.Beyazid	?	1504	1502	1504	2 Yıl
11.	Şehzade Mahmud	II.Beyazid	1475	1507	1504	1507	3 Yıl
9. (2.Kez)	Şehzade Korkut	II.Beyazid	1467	1513	1512	1513	1 Yıl
12.	Şehzade Süleyman (I.Süleyman)	I.Selim	1494	1566	1513	1520	7 Yıl
13.	Şehzade Mustafa	I.Süleyman	1515	1553	1533	1541	8 Yıl
14.	Şehzade Mehmet	I.Süleyman	1521	1543	1541	1543	2 Yıl
15.	Şehzade Selim (II.Selim)	I.Süleyman	1524	1574	1544	1558	14 Yıl
16.	Şehzade Murad (III.Murad)	II.Selim	1546	1595	1566	1574	8 Yıl
17.	Şehzade Mehmet (III.Mehmet)	III.Murad	1566	1603	1583	1595	12 Yıl

*II. Mehmed - Vikipedi

*I. Mehmed (Osmanlıca: محمد ثانى, romanize: Meḥemmed-i Sânî) veya bilinen adıyla Fatih Sultan Mehmed ya da kısaca Fatih (30 Mart 1432, Edirne - 3 Mayıs 1481, Gebze), Osmanlı İmparatorluğu'nun 7. padişahıdır. İlk olarak 1444-1446 yılları arasında kısa bir dönem, daha sonra 1451'den 1481 yılındaki ölümüne kadar 30 yıl boyunca hüküm sürdü. 29 Mayıs 1453 tarihinde İstanbul'u fethetti ve yaklaşık bin yıllık Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu'na son verdi. Fetihten sonra "Fâtih" ünvanıyla anılmaya başladı.[1] Bu olay, birçok uzman kişi tarafından Orta Çağ'ın sonu ve Yeni Çağ'ın başlangıcına neden olan tarihî olaylardan biri olarak görülmektedir.[2]

… ..

*Kariye Camii - Vikipedi

*Kariye Camii (Osmanlı Türkçesi: قعريه جامع شريفى Ka'riye Câmi-i Şerîfi) veya eskiden Azize Kurtarıcı Hora Kilisesi (Yunanca: Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Σωτῆρος ἐν τῇ Χώρᾳ Ekklisía toú Agíou Sotíros en tí Chóra), İstanbul'un Fatih ilçesinin Edirnekapı semtinde camiye çevrilmiş bir Rum Ortodoks kilisesi[1] ve müze.

Edirnekapı semtinde, hâlen ayakta duran Theodosius Surları'na yaklaşık yüz metre uzaklıkta bulunan yapı, Doğu Roma İmparatorluğu döneminde büyük bir yapı topluluğu olan Hora Manastırı'nın merkezini oluşturmaktaydı. İstanbul'un Fethi'nden sonra elli sekiz yıl daha kilise olarak işlevini sürdürdü. Mozaikleri ile ünlü kilise, 1511'de cami olarak kullanılmaya başladı. 1945'te ulusal anıt ilan edilen yapı, Bakanlar Kurulu kararı ile 1948 yılında Müzeler İdaresi’ne bağlı bir müze hâline getirildi. Türkiye'nin en çok ziyaret edilen müzelerinden birisi olan[2][3] Kariye, 2019 yılında Danıştay'ın iptal kararı sonucu Cumhurbaşkanı tarafından Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilmiş olup, 6 Mayıs 2024 tarihinde ibadete açılmıştır.[4]

Kariye, iyi korunmuş mozaik ve freskleriyle dünya çapında tanınmıştır. Kiliseden camiye dönüştürülmesinden sonra, içindeki Hristiyanlık sembolleri, yazılar, bütün freskolar, mozaikler ince bir boya ve kireç badanası ile yapı tahrip edilmeden örtülmüş, bu sayede günümüze kadar ulaşmıştır.[5]

Birinci devre:

İkinci devre:

Üçüncü devre:

Dördüncü devre:

Beşinci devre:

Osmanlı Devri:

Yapı, Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'un fethi sırasında hiçbir zarar görmedi.[9] Fetihten 58 yıl kadar kilise olarak kullanılmaya devam etti. 1511 yılında Sultan II. Bayezid sadrazamlarından olan Atik Ali Paşa tarafından camiye dönüştürüldü. Bu dönüştürme sırasında bu eski kilisenin duvarları üzerinde bulunan mozaik ve freskler sıva ile kaplandı. Camiye dönüştürülürken güneybatı köşesindeki çan kulesinin yerine minare inşa edildi ve güneydoğu köşesine mermer bir mihrap eklendi. Kentteki diğer kiliseden çevrilmiş camilerde olduğu gibi, bu yapı da bir süre "Kilise Camii" olarak anıldı. Zamanla "Kahriye" ya da "Ka’riye" Camii adı da kullanılmaya başladı. Atik Ali Paşa'nın Kariye Camii'nin yanına bir de medrese yaptırdığı bilinmektedir. Medrese yapısının 20. yüzyılın ikinci çeyreğinin başlarında ortadan kalktığı düşünülür.[6]

1766 Büyük İstanbul depreminden sonra Mimar İsmail Halife'nin yaptığı bilinen önemli bir onarım geçirdi.[6] Yapı, 1860 yılında Rum mimar Peloppida Kouppas tarafından onarılarak mozaiklerinin bir kısmı temizlendi; ortaya çıkarılan tasvirler ahşap kapaklar ve perdelerle örtüldü.[6] Yapı daha sonra 1875-1876'da onarım gördü. 1894 yılında depremden hasar gören yapı II. Abdülhamid tarafından restore ettirildi.[9]

Cumhuriyet Devri:

Mimari özellikleri:

Mozaikler:

Kariye Camii, Thedoros Metokhites tarafından büyük ölçüde yeniden inşa edildiği 1316-1321 yılları arasında

yapı mozaikler ve freskler ile bezenmiştir. Kariye'deki günümüze ulaşan mozaik ve freskolardan oluşan

sahneler, Bizans resminde olduğu kadar dünya resim tarihinde de önem taşır. Bizans sanatçılarının bu yapıda

gerçekleştirdiği betimleme tarzı ve resimsel özellikler, "Bizans Rönesansı" olarak değerlendirilmektedir.[13]

Hristiyanlıkta dini yapılar, okur yazarlığı olmayan Hristiyanlara dini konuları görsel olarak aktarmak,

yapıların iç mekanlarını zenginleştirmek ve görkem katmak amacı ile dini sahnelerin betimlendiği mozaik

ve fresklerle bezenirdi. Kariye de Portreler, Eski Ahit, Yeni Ahit ve Apokrif İncillerden alınmış sahneler

içeren mozaik ve resimler ile bezelidir. Yapı, sanat tarihçileri tarafından içindeki bezemeler bakımından genellikle İtalya'nın Padova kentindeki Arena Şapeli'nde aşağı yukarı aynı tarihlerde Rönesans resminin öncüsü Giotto tarafından yapılan Arena Şapeli ile karşılaştırılır. İkisinde de Meryem Ana'nın annesi Anna, babası Yohakim, Meryem'in kendisi ve İsa'nın yaşamından birçok sahne yer alır. Yüzyıllardır aynı donuk ve cansız şekilde resmedilen dinî sahneler

ve yüzler, bu iki yapıda farklı biçimde resmedilmeye başlamıştır. Resimsel biçem olarak antikiteye

dönülmüştür. Arena Şapeli'nde sahneler kronolojik olarak sıralanmış; Kariye'deki ise sahneler, kronolojik

bir sıra takip etmenin yanı sıra benzer konular ortak alanlarda betimlenecek şekilde düzenlenmiştir.[13] Kompozisyonlarda arka fonlar sahne dekoru gibidir ve kumaş, bitki gibi ayrıntılarla doludur. Seyirciye

bakmayan, sahnedeki diğer figürlerle iletişim kuran figürler görülür. İstanbul'daki Arap Camii ve Fethiye

Camii üslupsal benzerlikler gösterir.[14]

İsa'nın hayatı ile ilgili sahneler dış nartekste, Meryem'in hayatı ile ilgili sahneler iç nartekste yer alır. Kronolojik sıraya göre, dış narteksteki ilk mozaik Yusuf'un düşünü betimleyen mozaiktir. Solda İsa'nın doğumu, vali Quirinus'un önünde nüfus sayımı, meleğin Yusuf'a görünüp Meryem'i alıp gitmesini öğütlemesi, ekmeğin çoğaltılması, suyun şaraba dönüştürülmesi; sağ tarafta ise haberci kralların İsa'nın doğumunu haber vermesi, felçlilerin iyileştirilmesi ve çocukların katli gibi sahneler vardır.

İç nartekste kronolojik anlatım solda Meryem'in annesi Anna'ya Müjde, Meryem'in babası Yohakim'in İnzivası, Anna ve Yohakim'in Altın Kapı'da Buluşması sahneleriyle başlar, Meryem'in ilk adımları, takdis edilmesi gibi sahnelerle devam eder; Meryem'in Evlenmesi ve Meryem'e İsa'nın Doğumu'nun Müjdelenmesi sahneleri

ile tamamlanır. Bu bölümdeki en eski mozaik "deisis"tir. Bu bölümdeki iki kubbeden güneydekinde İsa ve dilimler içinde İsa'nın Ataları, kuzeydekinde Meryem ve Ataları gösterilmiştir.

Ana nefe giriş kapısı üzerinde ortada İsa, sol tarafta kiliseyi onaran ve mozaiklerle süsleyen Theodoros Metokhites kilisenin maketini sunar şekilde gösterilmiştir. Dış narteksten iç nartekse geçilen kapının üzerinde ise bir "Pantokrator İsa" mozaiği vardır. Kilisenin ana ibadet kapısının üzerinde Meryem'in ölümünü betimleyen mozaik, yan duvarlarda ise çocuk İsa'yı taşıyan Meryem ve bir aziz mozaiği yer alır.

Gerek duvarlarda, gerekse tavandaki mozaik betimlemeler günümüze çok az hasarla ulaşmıştır. Mozaiklerin

yanı sıra renkli ve desenli mermer süslemeler de vardır.

Mozaik Listesi:

Naos[değiştir | kaynağı değiştir]

• Koimesis (Meryem’in Ölümü)

• İsa Mozaiği

• Hodogedria (Yol Gösterici Meryem)

İç Narteks[değiştir | kaynağı değiştir]

• Metokhites’in Kilise’nin Maketini İsa’ya Sunması

• Deesis

• İsa ve Ataları

• Meryem ve Ataları

• Yohakim'in Tapınaktan Kovulması

• Kırda Yohakim

• Azize Anna'ya Müjde

• Altın Kapı'da Buluşma

• Meryem'in Doğumu

• Rahipler Tarafından Meryem'in Kutsanması

• Ebeveynleri Tarafından Meryem'in Kucaklanması

• Meryem'in Tapınağa Takdimi

• Meryem'in Bir Melek Tarafından Beslenmesi

• Eflatun Yün Çilesi

• Zekeriya'nın Dua Etmesi

• Meryem'in Yusuf'a Emanet Edilmesi

• Yusuf'un Meryem'i Eve Götürmesi

• Meryem'e Müjde

• Meryem'den Ayrılan Yusuf; Yusuf'un Meryem'i Kınaması

• Kör ve Dilsiz Adamın İyileştirilmesi

• İsa'nın İki Kör Adamı İyileştirmesi

• Aziz Petrus'un Kayınvalidesinin İyileştirilmesi

• İsa'nın Kanayan Kadını İyileştirmesi

• Kurumuş Elli Adamın İyileştirilmesi

• İsa'nın Cüzzamlıyı İyileştirmesi

• İsa'nın Kalabalığı İyileştirmesi

Dış Narteks[değiştir | kaynağı değiştir]

• Pantokrator İsa

• Blakhernitissa Meryem'i

• Yusuf'un Rüyası; Beytehem Yolculuğu

• Suriye Valisi Kirenius Önünde Nüfus Sayımı

• İsa'nın Doğumu

• Müneccimler'in Yolculuğu; Herodes Huzurunda Müneccimler

• Rahipleri ve Yazıları Sorgulayan Herodes

• Müneccimlerin Doğuya Dönüşü

• Mısır'a Kaçış

• Masumların Öldürülmesi

• Askerlerin Çocukları Öldürmesi

• Çocuklarına Ağlayan Kadınlar

• Elizabeth ve Yahya'nın Kaçışı

• Yusuf'un Rüyası; Kutsal Aile'nin Mısır'dan Dönüşü

• İsa'nın Kudüs'e Götürülüşü

• Vaftizci Yahya'nın İsa'ya Şahitlik Etmesi ve İsa'nın Vaftizi

• İsa'nın Günaha Teşvik Edilmesi

• Kana Mucizesi

• Ekmeklerin Çoğaltılması

• İsa'nın Cüzzamlıyı Tedavi Etmesi

• Beytsayda Havuzunda İsa'nın Felçliyi İyileştirmesi

• Kefernahum'da İsa'nın Felçliyi iyileştirmesi

• Zakkay'ı Çağıran İsa

Freskler:

Fresk Listesi:[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış Narteks:[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kuzeybatı’daki Mezar Nişi

• Güneybatı’daki Mezar Nişi

• İrene Raoulaina Palaiologos’un Mezar Nişi

Pareklezyon:[değiştir | kaynağı değiştir]

• Anastasis

• İsa’nın Bir Dulun Oğlunu Diriltmesi

• İsa’nın Jairos’un Kızını Diriltişi

• Son Yargı

• Meryem ve On İki Melek

• Aziz Ioannes Dameskenos

• Aziz Kosmas

• Aziz Yusuf

• Aziz Theophanes

• Yakup'un Merdiveni ve Yakup'un Melekle Güreşi

• Musa ve Yanan Çalı

• Musa’nın Yüzünü Gizlemesi

• Kutsal Eşyaların Taşınması

• Ahit Sandığının Taşınması

• Ahit Sandığının Yerleştirilmesi

• İşaya’nın Kehaneti

• Harun ve Oğulları Sunak Önünde

• Apsisteki Azizler

*http://www.aydanogretmen.com.tr/blogdetay/27/kariye-muzesi-mozaikleri

*https://kulturenvanteri.com/tr/kariye-mozaikleri-rehberi/