Suriye Hatıraları*

Süveyş Kanalı’na Karşı Bir Teşebbüs

Seferi Kuvvet

Cemal Paşa 4. Ordu Komutanı

Harp Gemileri Müdafaasız Köyleri Bombardıman Ediyor

Von Kress ve von Frankenberg

… ..

Ordu Kurmay Başkanı von Frankenberg de “Deutsche Wehr” dergisinin Mayıs 1928 sayısında şöyle demişti: Alman Başkumandanlığı Türkiye’ye üç ödev vermişti: Çanakkale Boğazı’nı kapatmak; Kafkasya’ya taarruz; Kanal’a Taarruz. Üçüncüsü dile kolaydı. Türk cepheleri ittifak topluluğu içinde ikinci derecede birer cephe olacak iken Kanal, kesin sonuçlu harekât sahnesi oluyordu. Türkler ve biz askeri, fenni ve coğrafi bütün güçlüklere katlanarak Sina Çölü’nü aşacak ve Kanal’a saldıracaktık. Bu çok üstün bir düşmana karşı kuvvet yarışına kalkışmak gibi tehlikeli bir oyundu. Biz, oraya ne kesin sonuç beklenen bir hareketin gerektirdiği vasıtaları verdik ne de bu hareketten vazgeçtik.”

…. ..

… .. 2 Şubat 1915 saat 18.00’de, yani güneş battıktan, yani güneş battıktan yarım saat sonra hücum kıtaları hazırlık mevziine gitmek üzere yürüyüşe başladılar. … ..  ve saat 20.30’da hazırlık yerine geldiler. … .. Fakat tombazlar ve istihkâm taburu yollarını şaşırmış olduklarından, kıtalar onların gelmesini epeyce beklediler. Bu şaşırmalara 20 Ocak günü öğleden sonra çıkan müthiş bir kum fırtınasının önemli etkisi oldu. Kum fırtınası saatlerce sürmüş ve kumsal arazinin şekil ve manzarasını değiştirmişti. … .. Plan gereğince hücum kolları hazırlık yerinden saat 22.30’da Kanal’a doğru harekete başlayacaklar iken tombazların geç gelmesi yüzünden ancak 3 Şubat saat 1.45’te harekete hazır oldular. ve saat 2.00’de yani üç buçuk saat gecikme ile hareket ettiler. Fecir 6.15’te başlayacaktı.

… ..

Kanal’a doğru ileri hareket ilkin derin bir sessizlik içinde ve düşman tarafından görülmeksizin cereyan etti. “İstikamet kolunu Kolordu Kurmay Başkanı von Kress sevk ediyor; diğer kolları da, pusula ile açı vererek aynı istikamete yöneltiyordu. Düşman ışıldakları da istikamet belirtmek hususunda yardım etmekte idiler. Kanal’ın önündeki araziyi aydınlatan ışıldaklar hücum kollarının hiçbirini keşfedememişti. Fakat, ilk hattaki bölüklerin tombazları taşıyan takımları, tombazların ağırlığından dolayı geri kalmaya başladılar. … ..

Kollar Kanal’a 400-500 metre yaklaştıkları zaman karşı sahilden köpekler telaşlı telaşlı havlamaya başladılar ve timsah gölündeki iki harp gemisi ışıldaklarını doğu sahile yöneltti. Kanal’a tahminen yüz metre yaklaşınca , yani saat 3.20’de sağ kanada Kanal yönünden ateş geldi.  … ..

… ..

74. Alaydan iki tombaz delinerek Kanal’ın ortasında battı. … ..

… .. 74. Alay Kumandanı Kurmay Binbaşı Servet Bey yaralandı.

… …

Karşıdan “Allah Allah” sesleri duyulmuş ve bu sesleri derin bir sessizlik izlemişti. Düşman makineli tüfekleri Kanalı boydan boya makaslama yan ateşine alıyordu. … ..

… ..

… ..

Tombazlara binmek  için gedik yerlerinde biriken askerlerden şehit olanlar oluyor, çelik saç tombazlar delik deşik ya batıyor, ya kullanılmaz hale geliyordu. Hücum kollarını karşı kıyıya geçirmek için harcanan çaba ve fedakârlık, makasvari makineli tüfek ateşi altında faydasız kaldı ve saat 5.00’den sonra geçiş yapılamadı. … ..

… ..

İngilizler diyor ki

İngilizler apaçık olan Sina Çölü’nde Türklerin ileri harekâtını her günkü hava keşifleriyle adım adım izlemişlerdi. Türklerin bütün... ... 

Tih Sahrası (Sina Çölü)

Kanal

Hücum

…. ..

… ..

Muharebenin Kesilmesi

Raporlar ve Direktifler

Vilayetlere ve Gazetelere Tebligat

Avgusta Viktorya Kasrı

1915 Yılı

… ..

6/7 Aralık 1331’de İngilizler Çanakkale’yi Boşalttılar

6/6 Aralık 1331 (19/20 Aralık 1915 gecesi) İngilizler Çanakkale’yi Boşalttılar. … ..

… ..

Çanakkale’de serbest  kalan Türk ordularının en seçkin unsurlarından, Avrupa savaş alanlarında kesin sonuç elde edilmesine yardım etmek için Avrupa’ya gönderilmek üzere İkinci Ordu oluşturuluyor; sonra bu ordu, Erzurum’u geri almak amacıyla yapılacak taarruz için Kafkas Cephesine naklediliyor, Galiçya’ya da bir kolordu gönderiliyordu.

Mısır Seferi yapılmayacak; onun yerine “Sınırlı hedefli bir Kanal hareketi” yapılacaktı.

Başka Cephelere Gönderilen Kuvvetler

Arap İhtilali

Yeni Teşkilat

Kanal’a Karşı Taciz Teşebbüsleri

Mısır Seferi Hazırlıkları

Cemal Paşa

Sahil Savunması

Zeytin - Urfa

Tehcir

Hikmet-i İdare

Sahil Tecavüzü

Dördüncü Ordu Karargahı

Falih Rıfkı Atay

Şeyh Esat Şukayr

Sıhhiye  Müşaviri Prof. Myhlens

Mimari Müşavir Prof. Çürher

Asar-ı Atika Müşaviri Prof. Veygand

Mısır Seferi İçin İstenilen Kuvvet, Silah, Malzeme

Mısır Sferinin Ertelenmesi

“Hazırlıklara Şimdiye Kadar Olduğu Gibi Devam Olunacaktır”General Falkenhayn’a Muhtıra

1915 Yılı Sonuna Doğru

İskenderun

Birinci Kuvve-i Seferiye

Enver Paşa’nın Teftişi

1916 Başı

Kasideler

Başka Kasideler ve Erkânıharbiye Reisi

Karargâh İç Hizmet Talimatı

Kırıktır Dokunma

Falih Rıfkı Bey mi, Falih Rıfkı Efendi mi?

Grandük

“Önce Sana”

Sararmış İki Adam

İstifa

Çeteciler

İki Ölçü

Mısırlı İbrahim Paşa

Tevfik Fikret - Tarihçi Murat Bey

Rahmetli Canbulat

“Fuad Bey! Bunu Sen Uydurdun”

“İlallah Senden”Birinci Kuvve-i Seferiyenin Yığınak Nakliyatı

Ktya Muharebesi

Evrak-ı Nakdiye - Altın

Lübnan

Yakıt Ofisi

Müslüman Hint Askeri

İkinci Orduya İki Tümen Gidecek

Kanalın Doğusundaki Tahkimat

İdamlar

Suriye’de sükûnet ve Asayiş Vardı

Cemal Paşa - Enver Paşa

Mahkeme İşleri

Beyrut

*Birinci Dünya Savaşında Suriye Hatıraları & E.Org.Ali Fuad Erden

Yayına Hazırlayan: Alpay  Kabacalı

Türkiye İş Bankası Yayınları

Arapça Özgün adı: Elf leyle ve leyle

Fransızcadan Çeviren:  âlim Şerif Onaran

*Birinci Kanal Harekâtı - Vikipedi (wikipedia.org)

*Birinci Kanal Harekâtı, veya Birinci Süveyş Savaşı, Osmanlı'nın 1. Dünya Savaşı sırasında Süveyş Kanalı'na düzenlediği ilk harekâttır.[1]

Harekâtın amacı, Büyük Britanya'yı Mısır'da tutarak, Batı Cephesi'ne kuvvet göndermelerini engellemekti. Ayrıca mümkün olursa, Mısır'ı kurtarmaktı. Eğer kanal geçilebilirse, Mısırlı yurtseverlerin Osmanlı ordusunun yanında, Büyük Britanya'ya karşı ayaklanacağı umuluyordu. Harekâtın planlama aşamasında 4. Ordu Komutanı olan Zeki Paşa harekât için ayrılan kuvvetlerin bu iş için yetersiz olduğu görüşünü belirtmiş ve harekâtın iptal edilmesin teklif etmiştir. Bunu üzerine harekâtta kullanılması düşünülen 4. Orduya bağlı 8. Kolordunun doğrudan Başkomutanlığa bağlanması kararlaştırılmış, ancak daha sonra bu önlemin de yetersiz kalacağını düşünülerek Zeki Paşa'nın yerine Bahriye Nazırı Cemal Paşa, nazırlık görevi de devam etmekle birlikte 4. Ordu komutanlığına atanmıştır. Zeki Paşa ise "Alman Karargahı Umumisi'ne Türk Başkumandanlığının murahhası (delegesi)" olarak atanmıştır.[2] Harekât, 4. Ordu komutanı ve Bahriye Nazırı Cemal Paşa'nın komutasında gerçekleştirilecektir.

*25 bin kişilik Osmanlı kuvve-i seferiyesi 14 Ocak'ı 15 Ocak'a bağlayan gece yarısı, toplanma bölgesi olan Gazze - Birüssebi (Beerşeba, günümüzde İsrail) hattından ileri yürüyüşe başladı. Sağ kol müfrezesi (Sv.Bnb.İzmitli Mümtaz Bey komutasında) El-Ariş-Düeydar, sol kol müfrezesi (Kuşçubaşı Eşref Bey komutasında) ise Kal'eltül Nakhl üzerinden kanala yürürken Mersinli Cemal Paşa komutasındaki 8. Kolordu'ya bağlı 25 ve 10. Tümenler çölün ortasından batıya ilerledi.

Büyük güçlüklerle Tih Sahrasını aşan Osmanlı birlikleri 2-3 Şubat gecesi Timsah Gölü ile Acı Göl arasındaki bölgeden kanala taarruza geçtiler. 25. Fırka'dan beş tabur kıyıya indikten sonra dumbaz denilen çelik kaplı teknelerle karşı kıyıya doğru ilerlemeye başlandı. Ancak, İngiliz kuvvetleri kıyının bir ucundan diğer ucuna kadar raylı sistem döşediler ve bu raylı sistemin üzerindeki mitralyözler şiddetli bir ateşle karşı koydu; dumbazların çoğu battı; kıyıya ulaşmayı başaran 600 kişi öldü ya da esir oldu. 3 Şubat 1915 sabahı gün ağırdıktan sonra harekât sahasında bulunan Cemal Paşa, verilen ağır kayıp karşısında kanalı ele geçirmenin imkânsızlığını anlamış ve kuvvetlerini geri çekmeye karar vermişti. Geri çekilen Osmanlı kuvvetleri 15 Şubat'ta Gazze - Birüssebi hattında mevzilendi.

*Bu harekâtta Beerşeba'ya gönderilen dört Osmanlı uçağı hiçbir faaliyet göstermemiş buna karşılık Fransız ve İngiliz uçakları keşif, gözetleme ve topçu ateş tanzimi yapmak suretiyle Osmanlı kuvvetlerinin kanala karşı taarruzlarını ateş altına aldırmış, kendi kuvvetlerine hava destek hizmeti yapmışlardı.

*Süveyş Kanalı - Vikipedi (wikipedia.org)

*Süveyş Kanalı  Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlayan ve Mısır'ın Osmanlı idaresinde olduğu dönemde açılan kanal.

Tarihçe: 

10. Yüzyıldan Önce:  Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlama düşüncesi İlk Çağ'da Firavunlar dönemine kadar gitmektedir. Firavun II. Ramses

zamanında açılan kanal sonradan kumla doldu ve kullanılamaz hale geldi. Firavunlar döneminde

açılan kanalın ana güzergahı Romalılar ve İslam hakimiyeti döneminde de çeşitli tarihlerde tamir ettirilerek kullanıldı. Halife Ömer'in emriyle Mısır valisi Amr bin Âs kanalı tamir ettirdi ve bu kanal 8. yüzyıla kadar kullanıldı.[3]

Osmanlı Girişimleri: 16. Yüzyılda Portekizliler Hint Okyanusu'na geçerek Baharat Yolu'nu kontrol altına alıp Osmanlı'nın doğudaki topraklarını tehdit etmeye başladılar. Bu tehlike karşısında Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa ve Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlayacak bir kanal açma konusunda girişimde bulundular.[4] Fakat bu girişimler çeşitli sebeplerden dolayı başarıya ulaşamadı.

Napolyon'un Kanal Girişimleri : Napolyon, Mısır'ı işgal ettikten sonra, önceleri Antik Mısırlılar tarafından açılan antik kanal yolunu bulmakla

ilgilendi. Bu bir Fransız arkeolog, bilim insanı, haritacı ve mühendis kadrosunun Kuzey Mısır'ı taramaya

başlamasıyla sonuçlandı. Burada bulunan tarihi yapılar, bulgular ve yok olmadan önce Kızıldeniz'den,

Nil Nehrine uzanan antik kanalın tasviri, Description de l'Égypte adlı kitapta kaydedildi.[5]

Daha sonra 1804'te Fransız İmparatoru olacak olan Napolyon, Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlamak için kuzeyden güneye uzanan bir kanalının inşasını düşündü ancak

kanalın güney tarafındaki su yüksekliğinin kuzeyine göre 10 metre daha yüksekte olmasının kilitler ve

kaldıraçları (günümüzdeki Panama Kanalı gibi) kullanılma zorunluluğu gerektireceği dolayısıyla pahalı olacağı düşüncesiyle bundan vazgeçti. Bu

yanlış varsayım Napolyon'un Mısır Seferi sırasında kendisine görev verilen Fransız Mühendis Le Pere'nin hatalı bir ölçüm yaparak Kızıldeniz'in

Akdeniz'den 10 metre daha yüksek olduğunu söylemesine dayanıyordu, aslında Kızıldeniz ile Akdeniz arasında böyle bir yükseklik farkı yoktu.[6][7][8]

Kanalın İnşası:... ..

Süveyş Kanalı, 1863 : Süveyş Kanalı'nın inşasına Osmanlı Devleti'nin Mısır Valisi Said Paşa zamanında bir Fransız şirketi tarafından başlandı. Kanal, Mısır valisi İsmail Paşa zamanında 1869 yılında tamamlandı. Süveyş Kanalı'nın açılışına karşı olan İngiltere, 1882'de Mısır'ı

işgal ederek Kanal'ın kontrolünü ele geçirdi, Mısır ise 1914'e kadar Osmanlı'ya olan bağlılığını sürdürdü.[9] Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı sırasında Süveyş Kanalı'nı geri alabilmek amacıyla 1. ve 2. kanal harekâtlarını düzenledi. Fakat bu harekâtlar başarısızlıkla sonuçlandı.[10]

2021 Süveyş Kanalı Krizi[değiştir | kaynağı değiştir]

2021 yılının Mart ayında kanaldan geçerken kontrolü kaybeden Ever Given isimli gemi Süveyş Kanalı'ndaki deniz trafiğini tamamen durdurmuştur. Bu geminin kanal yolunda tıkalı kaldığı sürenin dünya ticaretine her gün 10-15 milyar $ aralığında

zarar

verdiği tahmin edilmektedir. Kanal tıkanıklığının sonrasında tuvalet kağıdı gibi günlük yaşamda

kullanılan ürünlerde kısa süreli kıtlık yaşanabileceği tahmin edildi. Çoğu çevrelerce kanalın tıkanması

Süveyş Kanalı'nın itibarını zedelerken, tarihi İpek Yolu gibi karasal ticaret yollarının tekrar

etkinleşmesine sebep olabilir. Gemi yaklaşık 1 hafta süren çalışmaların ardından sıkıştığı yerden

çıkarıldı. Geminin tıkandığı sürenin dünya ticaretine olan zararın 100 milyar $'ı bulduğu düşünülüyor.

Kanalın işletici şirketi Süveyş Kanal Otoritesi açıklamalarına göre Mısır'ın krizden yaklaşık 95 Milyon $ zarar ettiğini açıkladı ve tazminat olarak sorumlu şirketten 916 Milyon $

talep etti, gemiye ve mallarına uzlaşıya varılana kadar el konuldu.[11][12][13][14]

Özellikleri : Sina Yarımadası'nın batısında yer alan Kanal, 193,3 kilometre uzunluğunda ve en dar yeri ise 313 metre genişliğindedir.

Kanal, Afrika çevresinde dolaşmaya gerek kalmadan Asya ile Avrupa arasında deniz taşımacılığı yapılmasını sağlar. Dünyanın en önemli su yolları arasında yer alır.

Eski gemiciler ticarette çok uzun yol ve mesafe kat ettikleri için böyle bir kanal yapma gereksinimi ortaya çıkmıştır.

Dünyada kapakları olmayan en uzun kanaldır. Diğer kanallarla karşılaştırıldığında kaza oranı hemen hemen sıfırdır. Gece ve gündüz geçiş yapılabilir.

Güney Avrupa ülkeleri ile Basra Körfezi ülkeleri arasındaki deniz ticaretinin canlanması, Süveyş Kanalı'nın dünya ticaretindeki öneminin artmasına olanak sağlayacak bir durumdur.