beyaz gemi *

Isık-Göl'ün kıyısından başlayan, taşlarla çukurlarla dolu bir yol ve sel yatağından geçip Sarı-Taş'a kadar çıkardı. Böyle bir yolda araba sürmek hiç de kolay değildi. Yol, Karavul dağının eteğine gelince dar geçitten ayrılır, dağın bir memesine tırmanır, onu da aşar, sonra, sarp ve çıplak olan öbür yamaçtan usul usul inerek ormancıların evlerine ulaşırdı. Karavul dağı çok yakındaydı. Küçük çocuk, yaz mevsiminde hemen hemen her gün, dürbününü kaptığı gibi gölü seyretmeye gelirdi buralara. Tepeden bakınca her şeyi görürdü. Yaya da, atlı da ve tabiî  araba da çok iyi görünürdü.

… ..Yeryüzünün tâ öbür ucunda, görülebilen yerin en uzağında, kumlu sahilin ötesinde, ortası kabarık gibi duran bir göl görünüyordu. Isık-Göl idi bu. Yer ve gök orada birleşiyordu. Ondan ötede hiçbir şey yoktu. Göl, pırıl pırıl parlıyordu. Kımıltısız ve ıssızdı. Yalnız sahilde, dalgaların ak köpükleri güçlükle fark ediliyordu. … ..

Okula uzun uzun baktıktan sonra dürbünü göle çevirdi. Değişen bir şey yoktu orada. Beyaz Gemi hâlâ görünmüyordu. Göle sırtını döndü, dürbünü bir kenara koydu ve bu defa çıplak gözle yamacın aşağılarını seyre daldı. Dağın hemen dibinde, gümüş dere vadi boyunca gürül gürül akıyordu.. Onu yanında ve onun gibi kıvrıla kıvrıla bir yol uzanıyor, bir dağın arkasında çayla birlikte bu yol da kayboluyordu. Karşı kıyı dik ve ormanlıktı. San Taş ormanları hemen oradan başlıyor ve dağların karlı tepelerine  kadar uzanıyordu. En yüksek yerlere kadar çıkan ağaçlar çam ağaçlarıydı. Karların ve kayaların arasından yükselen uçları küçük kara fırçalar gibi duruyordu tepelerin doruğunda. … ..

Onun masal  anlatacak durumda olmadığını anlıyordu. “Başka bir zaman dinleriz” dedi çantasına. “Şimdi onu sana ben anlatayım. Dedemin anlattıklarını kelimesi kelimesine söylerim sana. Öyle yavaş anlatacağım ki başka kimse duymayacak. Ama sen iyi dinle. Ben, sinemadaki gibi her şeyi gözümde canlandırarak anlatmayı seçerim. Dedem, bu masalda anlatılan her şeyin gerçek olduğunu söylüyor. Hepsi olmuş bunların.”

Çok eskiden olmuş bu olay. Çok, çok eski zamanlarda, yeryüzünde ormanların otlardan ve bizim ülkemizde de suların karalardan çok olduğu çağlarda, derin ve serin suyu olan bir nehir kıyısında, bir Kırgız kabilesi yaşarmış. Bu

nehrin adı Enesay imiş. Buradan çok uzaklarda, Sibirya denilen yerde  akarmış bu nehir. Atla, üç yıl üç ay da gidilirmiş oraya. Bugün bu nehrin adı Yenisey’dir. O zaman Enesay derlermiş. Türküsü de şöyleymiş:

Senden geniş nehir var mı Enesay?

Senden aziz bir yut var mı Enesay?

Senden derin bir dert var mı Enesay?

Senden özgür olan varmı Enesay?

 

Senden geniş bir nehir yok Enesay,

Senden aziz bir vatan yok Enesay,

Senden derin bir dert de yok Enesay,

Senden özgür özgürlük yok Enesay.

 

İşte böyleymiş Enesay.

O zaman Enesay boylarında her çeşit millet yaşarmış. Hayatları çok zormuş, çünkü birbirleriyle  sürekli savaş hâlindeymişler. Kırgız kabilesinin çevresi de düşmanlarla doluymuş. Bir gün biri saldırırmış, bir öteki. Bazen de Kırgızlar onlara baskın yaparmış. Malları yağmalar, evleri yakar, insanları kovarlarmış. Önlerine kim çıksa öldürür, kimseye aman vermezlermiş. O zaman böyle bir zamanmış. Kimse kimseye acımaz, insan insanı öldürürmüş. Bir gün gelmiş ki ekin ekecek, hayvan yetiştirecek, ava çıkacak adam kalmamış. Soygunculukla, çapulculukla geçinmek kolaylarına geliyormuş. Basıyorlar, öldürüyorlar, yağmalıyorlarmış. Ölüme ölümle, kana kanla cevap vermek gerekiyormuş. Öç alma hırsları arttıkça artmış. Su gibi kan akıyormuş. Düşmanları barıştıracak kimse kalmamış. En akıllı, en aklı başında olanın yaptığı iş, düşman ı gafil avlamak, bir tekini sağ bırakmadan bütün kabileyi yok etmek ve onun malını, servetini alıp götürmekmiş.

O sırada taygada tuhaf bir kuş çıkmış ortaya. Bu kuş geceleri sabaha kadar insan sesiyle şarkı söyler, acı acı ağlar, daldan dala sekerek seslenirmiş: “Bir felâket geliyor, korkunç bir felâket!” dermiş.

Ve bir gün korkunç felâket gelmiş.

O gün, Enesey kıyısında, Kırgızlar, ölen yaşlı bir başbuğlarını gömüyormuş. Uzun yıllar Kırgızları yöneten batır Kulçe, nice nice seferler düzenlemiş ve her savaştan sağ çıkmış, zafer kazanmış. Ama sonunda ecele yenilmiş. Kırgızlar, başbuğları için iki gün yas tutup ağladıktan sonra üçüncü gün onu gömmeye karar vermişler. Eski bir geleneğe göre, başbuğlarını bu son yolculuğunda, Enesay boyunca, yarlardan, yüksek yarlardan, uçurumlardan, yüksek yamaçlardan geçiriyorlarmış. Böylece ölenin ruhu, ana nehir Enesay ile vedalaşırmış. ‘Ene’ ana demektir. ‘Say’ ise su, nehir anlamına gelir. Bu yolculukta, ölenin ruhu Enesay türküsünü son bir defa daha söylermiş:… ..

Yine geleneğe göre, mezar olarak seçilen tepede, açık çukurun başında, batırın cesedini başları üzerine kaldırır ve ona dünyanın dört  yanını gösterirlermiş: “Bak, bu senin toprağın! Bak, bu da biziz, seninle aynı kökten gelmiş olan Kırgızlar. Hepimiz seni uğurlamaya geldik. Huzur içinde ya!”  Ve, gelecek nesiller yerini bilsin diye, mezarın başına büyük bir anıt-kaya dikerlermiş.

Ölüyü gömme günü, Kırgızların bütün çadırları nehir boyuna dizilirmiş. Böylece her aile, cenaze geçerken onu çadırın eşiğinden görür, saygı ile eğilerek selamlar, hıçkıra hıçkıra ağlayarak beyaz yas bayrağını yere indirirmiş. Sonra da o cenaze alayına katılır, sonraki çadıra gelince orda da aynı şey olur, ağlar dövünürlermiş. Böylece, mezara kadar bütün çadırların önünden geçirirlermiş cenazeyi.

O sabah bütün hazırlıklar bitmiş, güneş her zamanki yolculuğuna çıkmıştı. At kuyruğundan yapılmış tuğlar dalgalanıyor, batırın kalkanı, zırhı, mızrağı da taşınıyordu. Atının üzerinde bir yas örtüsü vardı. Kerneyciler savaş borularını, davulcular da davullarını çalmaya hazırdılar. Ötyle çalacaklardı ki tayga yerinden oynayacak, yer-gök sarsılacak, kuşlar cıyak cıyak bağırarak havalanıp bulut gibi gökyüzüne çıkacak, vahşi hayvanlar böğüre böğüre  sık ağaçlıklara kaçacak, otlar yerlere yapışacak, dağlar yankı yankı uğuldayacaktı. Ağıtçı kadınlar başlarını açıp saçlarını dağıtmıştı ve onlar da Kulçe Batır İçin ağıt okumaya hazıdılar. Yiğitler diz çökmüş, tabutu kaldırmak için bekliyorlardı. Herkse, herkes hazırdı ve cenazenin kaldırılmasını bekliyorlardı. Orman kenarına bağlanmış kurbanlık dokuz kısrak, dokuz boğa ve dokuz kere dokuz koyun kesilmek üzere bekletiliyordu.

Hiç beklenmedik olay işte o zaman oldu. Enesaylılar birbirleriyle ne kadar kanlı bıçaklı olurlarsa olsunlar, bir başbuğun cenaze töreninde komşularına saldırmazlardı.

Ama o gün, düşman komşulardan biri, hiç görünmeden Kırgız ordugâhını kuşatmıştı. Birden ve her yandan hücuma geçtiler. Hiçbir Kırgız atına binecek, kılıç uşanacak vakit bulamadı. Görülmemiş derecede korkunç bir soykırım başladı. Düşman cesur, savaşçı Kırgızları yok etmek için böyle bir günü fırsat bilmiş, böyle bir kalleşlik etmişti. Hepsini, hepsini öldürdüler Kırgızların. Hiçbiri sağ kalıp bu olayı hatırlatmasın, kalleşliklerini duyurmasın ve öç almaya kalkışmasın, törelere aykırı bu olay unutulup gitsin, bütün izler savrulan kumlar arasında yok olup silinsin istiyorlardı. İşte böyle yaptılar.. yaptılar ama…

Bir adam dünyaya getirmek ve onu yetiştirmek çok uzun zaman ister. Ama onu öldürmek çok kolaydır. Bir anda öldürürsün. Kırgızların bir çoğu kılıçtan geçirilmiş kanlar içinde yatıyordu. Birçoğu da kılıç ve mızraktan kaçıp kendilerini Enesay’a atmış, boğulmuşlardı. Bu arada, Enesay boyunca yamaçların ve uçurumların kenarına kurulmuş pek çok Kırgız çadırı alev alev yanıyordu. Kırgızların hiçbiri kaçıp kurtulamamış, hiçbiri sağ kalmamıştı. Her şey yerle bir edilmiş, yakılıp yıkılmıştı. Yaralanıp düşenleri de uçurumlardan aşağıya, Enesay’a atmışlardı. Düşman zafer çığlıkları atıyordu: “Artık bütün bu topraklar bizim! Bu ormanlar ve bütün bu sürüler bizim! diyorlardı.

Zengin ganimetlerle çekilen düşman askerleri ormandan çıkıp gelen biri kız, öteki erkek iki çocuğu fark etmemişlerdi. Bu iki afacan, büyüklerini dinlemeyip, sabahın erken saatinde ağaç kabuğu toplamak ve sepet örmek için gizlice ormana girmişlerdi. Güle oynaya, hiç farkına varmadan ormanın tâ içlerine dalmışlardı. Bir süre sonra, dövüş, hayhuy sesleri ve çığlıklar duyunca, koşa koşa geri döndüler, ama hiçbir canlı ile karşılaşmadılar. Ne babalarını sağ buldular ve analarını, ne ağabeylerini, ne de ablalarını. Soyları sopları, kimseleri yoktu artık. Alaya ağlaya ata-baba yurduna döndüler. Bir kül yığınından öbür kül yığınına koştular ve tek canlıya rastlamadılar. Bir saat içinde öksüz kalıvermişlerdi. Şimdi de dünyada yapayalnızdılar. Tâ uzaklarda bir toz bulutu yükseliyordu. Kanlı baskından sonra onların hayvanlarını sürüp götüren düşmanlardı bu toz bulutunu kaldıranlar.

Çocuklar hemen o toz bulutunun ardına düştüler. Ağlaya ağlaya acımı-asız düşmanlarına bağırıyor, onlara yetişmeye çalışıyorlardı. Ancak çocukların yapacağı  bir şeydi bu: Katillerden kaçıp saklanacakları yerde onlara yetişmeye, onlarla birlikte gitmeye çalışıyorlardı. Yeter ki yalnız kalmasınlar, bu lânetlenmiş yerden uzaklaşsınlardı. İki çocuk el ele tutuşarak soyguncuların ardından kendilerini de götürmeleri için yalvarıp yakarıyorlardı Ama o kargaşada, atların kişnemeleri ve toynak gürültüleri arasında onların cılız seslerini kim duyabilirdi?

Yavrucaklar umutsuzca koşmaya devam ettiler ve sonunda yorgunluktan oldukları yere yığılıp kaldılar. Öyle büyük korku içindeydiler ki, çevrelerine bakmaya , kımıldamaya bile cesaret edemiyorlardı. Sonra birbirlerine sıkı sıkı sarılarak derin bir uykuya daldılar.

Boşuna dememişler “öksüzün talihi açık olur” diye! Geceyi sağ salim geçirdiler. Vahşi hayvanlar onlara dokunmadı, orman ejderhası onları kaçırmadı. Gözlerini açtıkları zaman sabah olmuş, güneş parlıyor, kuşlar şakıyordu. Kalkıp yine soyguncuların izine düştüler. Yol boyunca çeşitli meyve ve bitki kökü toplayarak yediler. Az gittiler, uz gittiler ve üçüncü gün bir dağın tepesine ulaştılar. Oradan bakınca aşağıda yemyeşil bir çayırda büyük bir şölen verildiğini gördüler. Ne kadar çadır vardı orada? Sayısız. Kızlar türkü söyleyerek salıncakta sallanıyor, pehlivanlar seyircileri eğlendirmek için kartal gibi dalış yaparak birbirlerini yere çarpıyorlardı. Bunlar, zaferlerini kutlayan düşmanlardan başkası değildi.

Tepenin başında ayakta duran oğlan ve kız bu insanların yanına gitmeye cesaret edemiyordu. Ama açtılar. Burunlarına gelen kızarmış et, taze et ve yabani soğan kokusu dayanılacak gibi değildi.

Sonunda dayanamayıp dağdan aşağı indiler. Şölendekiler onları görünce pek şaştılar ve hemen başlarına toplanıp sorular sormaya başladılar.

-Kimsiniz siz? Nereden geliyorsunuz?

-Karnımız çok aç, bize yiyecek verin, dedi çocuklar.

Konuşmalarından çocukların kim olduklarını hemen anlamışlardı. Kendi aralarında bir ağızdan konuşmaya, bağrışıp çağrışmaya başladılar. Anlayamıyorlardı: Düşman soyunun bu kılıç artıklarını hemen orada öldürsünler mi, yoksa Han’larına mı teslim etsinler?  Anlaşamadıkları  nokta bu idi. Onlar tartışa dursun, iyi yürekli, merhametli bir kadın, çocukların eline birer parça haşlanmış at eti tutuşturdu. Çocukları yaka paça, ite-kaka hanın huzuruna götürürlerken, onlar ellerindeki yiyeceği bırakmıyorlardı. Önünde gümüş baltalı muhafızların beklediği büyük, kırmızı bir otağa götürdüler onları.

İki Kırgız çocuğunun çıkageldiği haberi karargâhta büyük bir  endişe ve heyecan uyandırdı. Nereden çıkmış, nasıl gelmişlerdi? Ne demek oluyordu bu? Oyunlarını, şölenlerini bıraktılar. Han otağının önünde toplandılar. Han, en büyük, en ünlü kumandanlarıyla, kar gibi beyaz keçelerin üzerine oturmuş, bal karıştırılmış kımızını içiyor, bir yandan da kendisini öven şarkıları dinliyordu. Kalabalığın geliş sebebini öğrenince hiddetle köpürdü: “Ne cesaretle beni rahatsız ediyorsunuz? Son ferdine kadar bütün Kırgızları öldürmemiş miydik? Ben sizi Enesay ülkesinin ebedi sahibi yapmadım mı? Sizi korkaklar sizi! Şu korktuklarınıza bakın hele. Hey çopur Topal Nine, buraya gel!”

Topal ve çopur ihtiyar kadın kalabalığın arasında kendine yol açıp önüne gelince ona emretti:

-“Al bunları, taygaya götür, öyle bir şey yap ki onlarla birlikte Kırgız soyu da yok olup itsin! Adları, sanları, izleri bile kalmasın! Haydi ihtiyar Topa Çopur, buyruğumu yerine getir.

Topal Çopur Nine sessizce boyun eğdi ve sonra küçük kızla küçük oğlanı ellerinden tutup oradan çıkardı. Orman içinde az gittiler ve sonunda, Enesay’ın kıyısında, çok derin  bir uçurumun başına gelip durdular. Topal Çopur Kadın, çocukları uçurumun kenarına getirip yan yana durdurdu. Onları o uçurumdan aşağı itmeden önce şöyle konuştu:

-Ey büyük Enesay, ey ulu nehir! Eğer senin derinliklerine bir dağ atsalar, o dağ orada  bir taş gibi kaybolup gider. Eğer yüzyıllık bir çam ağacı atsalar, onu bir çöp gibi aparırsın! Senin için iki kum tanesi gibi olan şu iki insan yavrusunu kucağına kabul et. Bu yavrulara bu dünyada ye yok artık. Bunu ben mi sana söyleyeyim Enesay? Eğer yıldızlar insan olsa, gökyüzü onlara dar gelir, sığmazlardı. Eğer balıklar insan olsa, nehirler ve denizler onlara yetmezdi Bunu ben mi sana söyleyeyim? Enesay! Al onları apar onları! Varsın onlar körpecik iken, temiz yürekli, kötü emeller ve kötü niyetlerle lekelenmemiş iken, temiz vicdanları insanların çektiği azaplarla dolmadan, kendileri de başkalarına acı çektirmeden, bizim iğrenç dünyamızı terk etsinler. Al bunları, apar bunları ey ulu Enesay!

Oğlanla kız hıçkıra hıçkıra ağlıyorlardı. Uçurumdan aşağıya bakınca gözleri kararıyor, korkudan irkiliyorlardı. Bu durumda ihtiyar kadının söyledikleri kulaklarına girer miydi hiç! Nehrin dalgaları çağıl çağıl, uğul uğul akıyordu.

Çopur Topal Nine çocuklara:

-Haydi yavrularım son bir defa kucaklaşıp vedalaşın, dedi. Böyle derken , ikisini de birden itebilsin diye kollarını sıvıyordu. Konuşmaya devam etti: Beni bağışlayın sevgili yavrularım. Ee,  ne yapalım kaderiniz böyleymiş. Bilesiniz ki asla isteyerek yapmıyorum bu işi… ama sizin iyiliğiniz için böylesi…

İhtiyar kadın bu cümlesini bitirmeden yanı başlarında bir ses duyuldu:

-Bekle ey ulu bilge kadın! Bu günahsız yavruları canına kıyma!

Topal Çopur Nine ardına dönüp baktı ve gözlerine inanamadı: Şaşakalmıştı. Çünkü orada durup konuşan bir ana buğu (maral) idi. Hüzün dolu kocaman gözleriyle sitemli sitemli bakıyordu ona. Süt gibi beyazdı. Karnının altı ise yavru deveninki gibi saçak saçak boz yünlerle kaplıydı. Boynuzları güzel, görkemliydi: Sonbahar ağaçlarının dalları kadar çok ve büyüktü boynuzlarının çatalları. Memeleri, bebekli kadının memesi gibi temiz, dolgun ve kaygan idi.

-Sen de kimsin? Niçin insanların diliyle konuşuyorsun? Dedi Topal Çopur Nine.

-Ben Ana Maral’ım. Maralların Anası. İnsanların diliyle konuşmasını ne dediğimi anlamaz, beni dinlemezsin.

-Peki ne istiyorsun Ana Maral?

-Serbest bırak bu çocukları ey ulu bilge kadın. Onları bana ve

-Ne yapacaksın onları?

İnsanlar ikizimi, iki küçük yavrumu öldürdü. Bu çocukları evlat edineceğim.

-Onları emzirmek, sütünle beslemek mi istiyorsun?

-Evet, ulu bilge yaratık.

Çopur Topal Nine  katıla katıla gülerek yine sordu: 

-İyice düşündün mü Maral Ana? İnsan yavruları bunlar insan! Büyüdükleri zaman senin yavrularını öldürürler!

-Hayır, büyüyünce benim maral yavrularımı öldürmezler. Ben onların anaları olacağım, onlar da benim çocuklarım. İnsan öz kardeşlerini öldürür mü?

Çopur Topal Nine acı acı başını salladı:

Öyle deme Maral Ana, insanları tanımazsın, orman hayvanları şöyle dursun, birbirlerini öldürmekten bile çekinmez onlar. Sözlerimin doğruluğunu anlayasın diye bu çocukları sana verirdim ama insanlar bu çocukları da öldürürler. Ne diye çekeceksin böyle bir acıyı?

            -Onları hiç kimsenin bulamayacağı uzak bir ülkeye götüreceğim. Acı bu yavrulara ulu bilge kadın. Serbest bırak onları. Memelerim dopdolu. Sütüm, “Yavru! Yavruu!” diye hasretle gözyaşı döküyor!

Topal Çapur Nine biraz düşündü ve:

-Pekâlâ, dedi, senin dediğin gibi olsun. Al ve hemen götür bu yetimleri, bir an önce senin o uzak ülkene ulaştır. Ama, bu uzun yolculuğa dayanamaz, ölürlerse, ya da karşılaşacağınız haydutlar onları öldürürse, evlat edindiğin bu insancıklar sana nankörlük ederlerse, suç senindir, bilesin!

Maral Ana, Topal Çopur Nine’ye teşekkür etti ve çocuklara şöyşe dedi:

-Bundan böyle ben sisin ananızım, sizde benim çocuklarımsınız. Siziuzak bir ülkeye götüreceğim. Orada ormanla örtülü karlı dağların koynunda ılık ıssı bir deniz var: Isık-Göl denilen bir deniz,

Çocuklar çok sevindiler ve Boynuzlu Maral Ana’nın yanına koştular, güle oynaya peşine düştüler. Ama çok geçmeden yoruldular, adım artacak halleri kalmadı. Oysa yol daha uzundu, dünyanın bir ucundan öbür ucuna kadar.

Boynuzlu Maral Ana onları sütü ile beslemeseydi, geceleri vücudu ile ısıtmasaydı, o kadar uzun bir yolculuğa dayanamazlardı. Gittiler, gittiler ve gittikçe eski vatan Enesay’dan uzaklaştılar. Ama yeni vatan olacak Isık-Göle de daha çok yol vardı. Az gittiler, uz gittiler, bir yaz, kış, bahar ve sonbahar, yine bir yaz, kış, bahar ve sonbahar, sonra yine bir kış, yaz, bahar ve sonbahar… insan  ayağı değmemiş ormanlardan , kızgın çöllerden , ayak batan kumlardan, yüksek dağlardan, çağıl çağıl ırmaklardan geçtiler. Kurt sürüleri peşlerine düştü. Ama, Boynuzlu Maral Ana, çocukları sırtlarına yel gibi koştu ve onları kurtardı. Avcılar da peşlerine düşmüş ve “Bakın, bakın! Bir geyik çocukları kaçırıyor! Yakalayın! Vurun!”  diye bağırıyorlardı. Ama Maral Ana evlatlarını, o davetsiz kurtarıcılarından da kurtardı. O, atılan oklardan da hızlı koşuyor ve alçak sesle onlara: “Sıkı durun, iyi tutunun yavrularım, bizi kovalıyorlar!” diyordu.

Sonunda bir gün Boynuzlu Maral Ana çocukları  Isık-Göl’e ulaştırdı. Bir tepenin  üzerine çıkıp hayran hayran  baktılar: Her taraf karlı sıradağlarla, yeşil ormanlarla kaplıydı. Yeşil ormanlarla kaplı dalgaların  arasından  göz alabildiğine  bir deniz uzanıyordu. Bu denizin koyu mavi yüzeyinde beyaz dalgalar koşuşuyordu. Bu denizin koyu mavi yüzeyinde dalgalar koşuşuyordu. Rüzgâr bu dalgaları çok uzaklardan getiriyor, çok uzaklara götürüyordu. Isık-Göl'du bu. Nereden başlıyordu? Nerede bitiyordu? Kimse bilemez. Bir ucunda güneş doğarken öbür ucu hâlâ karanlıktı. Kaç tane dağ vardı bu gölün çevresinde? Sayısız. Bu dağların ardında karlı dorukları göklere çıkan daha kaç tane dağ vardı? O da sayısız, hesapsız.

İşta yeni yurdunuz burasıdır, dedi Boynuzlu Maral Ana. Artık burada yaşayacak, eekin ekecek, balık avlayacak,hayvan yetiştireceksiniz. Orada, barış ve huzur içine , binlerce yıl yaşayın. Soyunuz, nesliniz çoğalsın, her tarafa yayılsın. Sizden gelenler sizin dilinizi hiç unutmasınlar. Analarının, babalarının diliyle konuşmaktan, şarkı söylemekten zevk alsınlar. İnsan gibi yaşayın. Ben her zaman sizinle, sizin çocuklarınızla, sizin torunlarınızla beraber olacağım. Gelecek zamanlarda hep sizinle olacağım.

İşte böylece, bir kız ve bir erkek çocuktan ibaret olan son Kırgızlar, ebedi ve kutsal Isık-Göl’ün kıyısında kendilerine yeni bir vatan buldular.

Zaman çok çabuk geçti. Erkek çocuk güçlü bir delikanlı oldu, kız çocuk ise ergin bir kadın. O zaman evlenip karı-koca oldular. Boynuzla Maral Ana da Isık-Göl’den ayrılmadı, hep Isık-Göl’ün ormanlarında yaşadı.

Bir gün, tan ağarırken, Isık-Göl kabardı, dalgalar uğul uğul çoştu. Genç kadının da doğum sancıları tuttu ve acılarla kıvranmaya başladı. Genç adam ise korkuya kapıldı. Koşup yüksek bir kayalığın tepesine çıkarak olanca gücüyle bağırmaya başladı:

-Maral Anaa! Maral Anaa! Nerdesin? Isık-Göl’ün coştuğunu, taştığını duymuyor musun? Kızın doğuruyor, kızın! Çabuk gel, bize yardım et!

İşte o zaman uzaklardan, kervan çıngıraklarını hatırlatan şıngır şıngır bir ses duyuldu. Bu ses yaklaştı, yaklaştı ve birden Boynuzlu Maral Ana göründü. Koşa koşa geliyordu. Boynuzuna bir beşik takmıştı. Ak kayından yapılmış bir bebek beşiğiydi bu. Beşiğin kemerine asılmış gümüş bir çıngırak şıngırdıyordu. Bugün de, Isık-Göl beşiklerinde aynı çıngıraklar vardır. Anneler beşiği sallayınca, Maral Ana’yı akkayından yapılmış çıngıraklı beşiği görür gibi olurlar. 

Boynuzlu Maral Ana, çıngırak sesiyle şıngır şıngır

Sesiyle gelir gelmez genç kadın çocuğunu doğurdu.

-Bu beşik ilk çocuğunuz için, dedi Maral Ana. Çok çocuğunuz olacak: Yedikız,yedi erkek.

Anne ve baba çok sevindiler. Boynuzlu Buğu (Maral) Ana’nın şerefine ilk doğan çocuklarınıza Buğubay adını  verdiler. Buğubay büyüdü. Kıpçak kabilesinden güzel bir kızla evlendi. Buğu soyu, Boynuzlu Maral Ana soyu, türeyip çoğalmaya başladı. Buğular Isık-Göl çevresinde büyük ve güçlü bir toplum oldular ve Boynuzlu Maral Ana’yı kutsal bir varlık saydılar. Hangi soydan, hangi boydan oldukları anlaşılsın diye çadırlarının girişine maral boynuzu işareti koyuyorlardı. Düşman baskınlarını püskürttükleri zaman ve at yarışlarında “Buğu! Buğu!” diye bağırıyor ve her defasında onlar kazanıyorlardı. O zamanlar Isık-Göl ormanları marallarla doluydu. Gökteki yıldızlar bile kıskanırdı onların güzelliği. Buğuarın hepsi Boynuzlu Maral Ana’nın çocuklarıydı. Onlara kimse dokunmaz, kimsenin  onları rahatsız etmesine izin verilmezdi. Buğular bir maralla karşılaşacak olsalar, hemen atlarından iner, ona yol verirleri. Delikanlı erkekler sevdiklerinin güzelliğini akmaralın güzelliğine benzetirlerdi

Çok zengin, anlı şanlı bir Buğu’nun ölümüne kadar bu böylece sürüp gitti. Ölen Buğu’nun bin kere bin koyunu, bin kere bin atı vardı. Çevredeki bütün insanlar  ona çobanlık ederdi. Bu adamın çocukları büyük bir yas töreni, büyük bir yas şöleni düzenlediler. Dünyanın dört bucağından anlı şanlı insanları törene davet ettiler. Davetliler için Isık-Göl’ün kıyısına bin yüz çadır kurdular. Kesilen koyunların, içilen kımızların, yenilen nefis Kaşgar yemeklerinin haddi hesabı yoktu. Ölen zenginin  çocukları kendi aralarında şöyle konuşuyorlardı: Ölen babamızın ne kadar zenginlik ve cömert evlatlar bıraktığını herkes görüp anlasın, babalarının hatırasına nasıl saygılı davranıyorlar, desin. (Ee, oğlum, insanlar, akılları ile değil de zenginlikleriyle tanınmaya, büyüklenmeye kalkışırsa, bunun sonu kötü olur.)

Şarkıcılar, altlarında ölenin çocukları tarafından armağan edilen safkan atlar, b aşarında samur papak, sırtlarında ipek kaftanı kapı kapı dolaşarak ve birbirleriyle yarışırcasına, ölene ve onun çocuklarına övgü şarkıları okuyorlardı:

-Güneşin doğduğu  yerden battığı yere kadar nerede böyle mutlu bir hayat, böyle  görkemli bir tören  görülmüştür.? Diyordu biri.

-Dünya dünya olalı böyle bir tören görülmüştür müdür? Diyordu ikincisi.

 -Bizden başka hiçbir yerde ölen büyüklere böyle görkemli bir tören yapılamaz, onu şanı şerefi böyle yüceltilemez, kutsal anısı böyle saygıyla anılamaz! Diyordu. Üçüncüsü.

-Hey geveze ozanlar, neler saçmalıyorsunuz? Yeryüzünde rahmetlinin cömertliğini, şanını, , şöhretini anlatabilecek lâf bulunabilir mi hiç? diyordu dördüncüsü.

İşte böyle, ozanların övgü yarışı gece gündüz devam ediyordu. (Ee, oğlum, ozanlar böyle övgü, böyle dalkavukluk yarışında bulunurlarsa , ozan ozan olmaktan çıkar, şarkının, şiirin düşmanı hâline gelir.)

Rahmetlinin yas töreni, günler boyu, geceler boyu, bir bayram havası içinde sürüp gitti. Ölen zenginin övüngeç çocukları, bu gösterişte herkesi geçmek, başkalarını gölgede bırakmak, kendi ünlerini bütün dünyaya yaymak istiyorlardı. Sonunda, babalarının mezarına bir maral boynuzu dikmek istediler. Tâ ki bütün dünya bu nu görüp, ölenin kutsal Boynuzlu Maral Ana soyundan olduğunu anlasın. (Ee, oğlum, eski zamanda atalarımız, zenginlik gururlanmayı, böbürlenmeyi, gururlanma- böbürlenme ise baştan çıkmayı, çılgınlığı getirir. Derlermiş)

Zenginin çocukları  babalarının anısına  görülmemiş, duyulmamış şeyler yapmaya karar vermişlerdi bir kere. Onlara kimse engel olamazdı. Ne derlerse olurdu. Avcıları ormana saldılar. Avcılar da büyük bir maralı öldürdüler ve boynuzunu alıp getirdiler. Ama ne boynuz! Gerilmiş kartal kanadı kadar geniş. Çocuklar onu çok beğendiler: Boynuzun tam on sekiz çatalı vardı. Demek ki o maral on sekiz yaşındaydı. Şaşılacak kadar büyük.

Ustalara emir verip bu boynuzu babalarının mezarına dikmelerini istediler.

Buğuların yaşlıları homurdanmaya başladı.

-Bu maralı ne hakla öldürürsünüz? Boynuzlu Maral Ana’ın soyuna el kaldırmaya kim cüret etti?

Ölen zenginin çocukları da şu cevabı verdi:

-Bu maral bizim topraklarımızda vuruldu. Topraklarımızda yürüyen, sürünen, uçan, kaçan ne varsa, uçan sinekten koşan deveye kadar hepsi bizimdir. Bize ait bir marallara yapacağımızı ancak biz biliriz. Haydi defolun!

Uşaklar, yaşlı adamları itip kakarak, kırbaçlayarak ve atlarına ters bindirerek, onları büyük bir utanç içinde bırakarak, sürüp kovdular.

İşte her şey asıl bundan sonra başladı. Boynuzla Maral Ana’nın soyuna büyük felâket bundan sonra geldi. Hemen hemen  herkes ormanda ak maral avına koştu. Her Buğulu, atasının mezarına bir ak maral boynuzu dikmeyi kendisine borç bildi. Artık işi atalarına bir saygı olarak görmeye başladılar. Maral boynuzu bulamayanlara önemsiz, beceriksiz kişiler olarak bakıyorlardı. Artık Buğu soyundan, yani Boynuzla Maral Ana soyundan olanlar bile, bu işin ticaretini yapmaya, maral boynuzu alıp satmaya, boynuz biriktirmeye başladılar. B unu meslek haline getirdiler. (Ee, oğlum, paranın hüküm sürdüğü yerde, güzel söz ve güzelliğe yer kalmaz)

Isık-Göl ormanlarında maral kırımı başladı. Hiç acımadan öldürüyorlardı onları. Ulaşılması zor kayalıklara kaçıyorlardı ama insanlar orada da avlıyorlardı onları. Üzerlerine köpek sürüleri salıyorlardı. Köpekler onları insanların pusu kurduğu yere doğru sürüyor ve avcıların oklarına hedef oluyorlardı. Sürü sürü öldürüldüler. Avcılar, boynuzunda en çok çatal bulunan maralı vurmak için birbirleriyle yarışıyorlardı.

Ve böylece marallar tükendi. Dağlar maralsız kaldı. Artık gece yarılarında da, sabahın erken saatlerinde de maralların bağrışmaları duyulmaz olmuştu. Ne düzlükte otlayan marallar, ne boynuzlarını arkaya yatırarak hendeklerden atlayan ve kuş gibi uçan marallar göze çarpıyordu. Öyle zamanlar geldi ki insanlar doğdukları günden öldükleri güne kadar bir tek maral göremez oldular. Artık maral adını yalnız masallarda dinliyor, boynuzlarını da yalnız mezarlarda görüyorlardı.

Peki Maral Ana’ya ne olmuştu?

O, insanlara küsmüştü. Çok gücenmişti onlara. Anlatılanlara göre, marallar köpeklerden ve avcılardan kurtulamadıkları için sayıları parmakla sayılacak kadar azalınca, Boynuzlu Maral Ana, en ulu dağın doruğuna çıkarak Isık-Göl’e  veda etmiş, son kalan yavrularını toplayıp, büyük geçidi aşarak başka bir ülkeye, başka dağlara gitmiş. ... ..

beyaz gemi & Cengiz Aytmatov

çeviren : refik Özdek

Ötüken