Kırık Kalemli Kadınlar*

 

Geçmiş Zaman Hanımları

… ..

1905: Serez-Selanik

-Öyle, ama şunu unutmayın bizde kadınların hikâyeleri biraz da acıyla yoğrulmuştur. Çok uzağa gitmeye gerek yok. Şimdi birlikte çıksak, kapı kapı Serez’i, Selânik’i dolaşsak her evden acıyla sınanmış bir kadın hikâyesi çıkar. … ..

.. ..

-Evet babam Avrupalı bir zat olduğu için ahlâk ve namusuna güvendiği insanlarla görüşmeme izin verirdi. “Fakat pek genç olduğum için fırsat bulan ilân-ı aşk etmekten hâli kalmazdı. Zaman içinde misafirlerimle aramda edebiyat temelinde bir denge kurabildim. Bu sebeple toplantılar uzun süre devam etti. Eğer salonumda yanlış bir şey yaşansaydı toplantılara son vermek zorunda kalabilirdim. Hatta bu konuda saraya benimle ilgili jurnaller verilmiş, rivayete göre Sultan Abdülhamid, “Bırakın, onun babası Macar’dır” deyip dikkate almamış. Salı günlerini iple çekerdim. İkiyle dört arası hanım misafirler, dörtle altı arası da erkek yazarlar gelirdi. … ..

… ..

-Haklısınız, ancak bunun sebebi üstadımız Ahmed Mithat, Fatma Aliye Hanım’a  bir mektubunda bu konuda bazı öğütler vermiş, kendisi de benimle paylaşmıştı. Bu sebeple çekindik. Siyasi faaliyetlerin yoğunlaştığına dair haberler geliyor hep.

-Evet, hatta size bir sır vereyim. Ben de cemiyete katıldım. Az sayıda kadın üyeden biri de benim.

… ..

-Fakat son derece tehlikeli değil ?

-Tehlike hayatın her anında şaireciğim. Kaderde varsa evinizin içinde de gelip sizi bulur.

-Padişaha büyük sadakatle bağlı Cevdet Paşa’nın kızından en son beklenen şey bu olabilirdi.

-Öyle düşünmeyin babamın yaşadığı dönemin şartları ayrıydı, şimdiki şartlar ayrı. Biz babalarımızın ait olduğu nesiller gibi düşünürsek hiçbir şeyi değiştiremeyiz. Hâlbuki hayat değişim ve ilerlemeden ibarettir. Babalarımızın bıraktıklarını değiştirmeden sonraki nesillere devredersek kaybımız daha fazla olur. Şuna inanıyorum babam benim neslimden olsaydı sadece cemiyete katılmakla kalmaz, belki daha cesur adımlar atardı. … ..

… ..

Nigâr Hanım

Emine SEmiye Hanım

Fatma Aliye Hanım

Makbule Leman Hanım

Şehrazat Hanım

Gülnar Hanım

… ..

… .. “O seni baştan beri hayatında nasıl konumlandırdıysa o şekilde davranmaya devam edecek. Bazı insanlar böyledir. Birine karşı benimsediği tavrı değiştirme imkânı yoktur.  İhsan da bunlardan biri. Aradan elli değil yüz yıl geçse de onu bir adım ilerlemiş vaziyette bulamayacaksın. Bu sebeple onun üzerinden kendine yeni üzüntüler yaşatma. Kapat gitsin konuyu . … ..1908; 

Kadınlar Toplanıyor

… .. 

-Madam R…: Piyano da çalıyorsunuz demek bu kadar meziyetin yanında.

-Nigâr Hanım: Evet musiki ve şiir olmasaydı acılarıma nasıl dayanırdım bilemiyorum. Siz de musiki icra eder misiniz?

-Madam R…: Tabii ki.

-Nigâr Hanım: Dört elle çalmaya ne dersiniz?

-Madam R…: Quatre mains çalacak kadar mahir misiniz? Çok takdire değer bir şey bu.

-Nigâr Hanım: Babam musikiyi çok sever ve çok iyi icra ederdi. … ..

... ..

Madam Gülnar: Bie şeyi merak ettim, acaba İhsan Bey günlüğünüzü okusa ne düşünürdü?

Nigâr Hanım: Kendisinden şikâyetlerimi üzerine alınmaz, yine beni suçlardı. Satırlarımı anlamak

yerine onlar üzerinden kendi suçumu bastırdığımı düşünürdü. Ruhuma bu kadar yabancı bir

insanın günlüğümden etkileneceğini zannetmiyorum.

 … ..

Gecenin sonunda piyano çalmak istediğimi söyledim ve alaturka-alafranga karışık bir konser

verdim. Çaldığım her notaya sanki yıllardır içimde biriktirip de dışa vuramadığım şeyleri atma

imkânı buluyordum. Annem, babam, çocuklarım, hepsinin üstünde İhsan ve ablasının zalim

çehreleri Nigâr’a yaşattıkları her türlü mahrumiyetle hayatımın bütün gülen yüzlerini

bastırıyorlardı…. ..

… ..

… ..İsmim Şehrazat, ben kendimi en iyi şöyle tanımlıyorum: Ben Ahmet Mithat’ın kızıyım. Gerçi

içimizde bu sıfatı hepimizden çok Fatma Aliye Hanım hak ediyor kuşkusuz. 

Şehrazat Hanım: Koca, “biber dolu bir gül”dür, görünüşüne kanarsın, koklarsın ancak sonra

içindeki biber seni yakar. … .. 

… ..

… .. Mihrî Hatun çağdaşı Zeynep Hanım’la beraber ilk kadın Divan şairleri arasında yer alıyor.

Fakat Mihrî’yi en başa yerleştirmek lâzım. Çünkü Zeynep Hanım’ın Divan’ı maalesef ortada yok…. ..

Mihrî belki biraz da bu sebeple evlenemiyor ve kendini tamamen şiire adıyor. Mihrî devri içinde

önemli bir isim II. Beyazıt’ın şehzâdeliği döneminde saraydaki sohbetlere ve şiir meclislerine katılıyor.

Bir erkek meclisinde şiir söyleme cesareti göstermesini ben çok önemli buluyorum. Devrin edebiyatta

henüz kadın sesine hazır olmaması bir yana, erkek meclisinde şiir söyleyen bir kadına tahammülü

yokken bu işi başarıyor. .. .. Babası Kadı Mevlânâ Belâtyi  Çelebi de şair yaratılışlı. İlk derslerini

ondan alıyor, daha sonra saray çevresinde kendini daha da geliştirme imkânı buluyor.

... ..

1908-1918: Meşrutiyet Sonrasında Dağılan Yıllar

1909

1910

1911

1912

1913

... ..

(sf.321) İlk gün Fatma Aliye Hanım, bütün kadınları vatan için bir şeyler yapmaya çağırdı. ONun çağrısı salonda büyük akis buldu:

“Tehlikede olan vatan erkek, kadın bütün evlâtlarından imdat bekliyor. Çoktan ‘hasta adam’ namını verdikleri vatan, evlâtları elinden âb-ı hayat istiyor. Bütün yardım elleri ona uzanırsa, birer âb-ı hayat damlası bir şifa kadehi doldurur. Bir bardak âb-ı hayat ona taze hayat verir. Zenginler parasıyla, kuvvetliler bedeniyle, âlimler ilmiyle, hamiyetli, gayretli olanlar çalışmasıyla, zekiler zekâsıyla vatanın kurtuluşuna koşmak vatan evlâdına vazifedir… 

Düşmanların şimdi bizi çıkarmak istedikleri yerler ecdadımızın kanları bahasına alınmıştır. Nice asırlardan beri bize olan hücumlarla bu yerler defaatle sulanmıştır. Bu topraklar ecdadımızın kanlarıyla yoğrulmuştur. Bizim buna irtibatımızın kavî olması tabii bulunduğundan müdafaa-i milliye gayreti kadınlarımızda da tezahür eylemiştir. O ecdat kadınlarında ecdadıdır; bu vatan kadınların da vatanıdır; milletin istikbaline kadının istikbali de dahildir. Zira bu milletin yarısını da kadınlar teşkil ediyor.

Üç yüz seneden beri devam eden gaflet uykusundan uyanalım! Kadınların cemiyetindeki , İslâmiyet’teki mevkiini cümlemiz anlayalım! Dünya ve ahiretimizi imara çalışalım. Saadet devrinde erkekler gibi kadınlardan da cennetle müjdelenenler bulundu. Din, millet, vatan uğruna çalışmakla Cenâb-ı Hakk’ı kendimizden hoşnut eyleyelim. Hak yolunda çalışan kadınla erkeğin kazanacağı sevap hep birdir. Cenâb-ı Hak hayr ile muvaffak buyursun! Osmanlı ordusuna yardım ve muzafferiyetler ihsan ile cümlemizi sevindirsin. Âmin bihürmeti seyyidilmürselin.”

Ümmügülsüm Kemalova kadınbarı vatan, millet ve namus için yardıma çağırdı. Vatan böyle tehlikedeyken “altın, yüzükler, elmas küpeler, kıymetli gerdanlıklar ile süslenip gezmeye, ipeklere sarılmaya” hiçbir kadının vicdanının razı olmayacağını söyledi. … ..

Nakiye Hanım … ..

Halide Edip … .. konuşmasını bitirdikten sonra , dünyaya sesimizi duyurmak için aşağıdaki kararların alınmasını ve uygulamaya konulmasını teklif etti:

1-Osmanlı ordusuna bütün Osmanlı kadınları namına tekgraf çekilmesi.

2-Hindistan, Rusya, Türkistan vs. büütün İslâm âlemi kadınlarınu Rumeli’de Balkan vahşilerinin yaptıkları cinayetlere karşı nefret gösterilmesine ve Müdafaa-i Milliyeye yardımına iştirâke davet etmek üzere telgraf çekilmesi.

3-Rumeli’nde yapılan zulümden dolayı Avrupa kraliçeleri nezdinde protesto icrası ile tecavüz ve kıtallere nihayet verilmesi yolunda tesir etmelerinin rica olunması. 

… ..

Nezihe Muhlis ... ..

Nakiye Hanım ... ..

İhsan Raif Hanım ... ..

1914

... ..

Viyana, Peşte, Venedik, ... .. Balkan Harbi'nin yaraları sarılmadan, bu yıl Cihan Harbi musallat oldu. ... ..

1915

... .. (sf.350) Bütün bunlar bana Cenap Şahabettin'in anlattığı bir olayı anlattı. Kendisinin Ahmet isminde bir çocukluk arkadaşı varmış. Okur yazar, eli kalem tutan biri olan Ahmet çocukluktan beri meddah hikâyeleri anlatmaya, perdede Karagöz oynatmaya meraklıymış. Meşrutiyet öncesinde idareyi tenkit ettiğinden ... .. Meşrutiyet ilan edilince serbest bırakılmış. Bu defa söyleyemediklerini söylemeye başlamış. Ancak İttihatçıların beklenen hürriyeti getirmediğini görüp rahatsız olunca gösteriler arasında onları tenkit eder mahiyette şiirler okumaya başlamış. İttihatçılar hayal perdesini tümden yasaklayıp Ahmet'i evde oturmaya mecbur etmiş... :

    Gece uzun, gece sessiz

    Çanakkale mahşerinde yatanlar kimsesiz

    İstanbul'da ise bir harp zengini

    Eğleniyor, takmış koluna dengini

    Ağır ağır iniyor gece,

    Top, kurşun, gülle,

    Bir taraf için eğlence

    Yazıhaneler dizilmiş sıra sıra    

    Ömer Abis Hanı'nda

    Vagonlar , vesikalar alınır satılır

    İttihadın kirli pazarında

    Talât demek artık vagon, vesika demekmiş

    İttihatçılar hep birden karaborsada ittihad etmiş

    Biri harbin zengini, diğeri harbin fakiri

    Harbice bak bakalım yakından

    Hangisi memleketin namusu, hangisi kiri?

    Gerçek der misin bütün bu olanlara

    Sanki perde kurmuş, şem'a yakmış üstat

    Bir kısmı Karagöz patlatır ense tokat

    Bir kısmı savunmada sanki dersin Hacivat

    Yooo yooo perde değil gerçek

    Perdede bile dayanamazdı onlara üstat

    Lebbeyk sultanım! Lebbeyk! derdi.

    Söndürürdü şem'ayı, dayanamazdı

    Yırtardı perdesini kat kat

    Onu bile yapmadınız, yıktınız perdeyi, eylediniz viran

    Cephede kan, cephe gerisinde kan, her yerde kan, yine kan, yine kan.

1916

... ..

Şişli'deki ev, Hisar'daki yalı harap vaziyette ... ..    

    

1917

... ..

*Kırık Kalemli Kadınlar  &  Murat Koç

Abdülhak Şinasi Hisar

Kapı Yayınları

1.Basım: Şubat 2021