Sahalin Adası*

Soğuk; şiddetli bir rüüzgâr koptu, gece gündüz dur durak bilmeden yağmur yağmaya başladı. Arabacının beni teslim ettiği Fedor Pavloviç, İrtış’a on sekiz verst kala yola devam edemeyeceğimizi, çünkü, İrtış sahili boyunca yağmur nedeniyle çayırları su bastığını; dün Pustınskıy’den gelen Kuzma’nın atının az kalsın boğulacağını anlatıyor; bu yüzden beklememiz gerektiğini söylüyor.

“Peki, ne kadar beklemeliyiz?” diye soruyorum.

“Kim bilebilir? Tanrı’ya sor.”

İzbe’ye dönüyorum. KOnuk odasında kırmızı gömlekli ihtiyar oturuyor, zor nefes alıyor ve öksürüyor. Dover tozu veriyorum, yararlı oluyor ama o tıbba inanmıyor ve ‘oturup dinlediği’ için kendisini daha iyi hissettiğini söylüyor.

Oturup düşünüyorum; geceyi burada mı geçirsem? Ama dede bütün gece öksürecek , üstelik tahtakuruları da vardır. Kaldı ki , yarın suyun daha fazla taşmayacağını kim garanti edebilir?

Hayır, en iyisi yola çıkmak!

“Gidelim Fedor Pavloviç!” ddiyorum ev sahibine, beklemeyeceğim.

“Nasıl isterseniz,” diyerek usulca kabul ediyor, “Geceyi suyun ortasında geçirmezsek iyi.”

Yola çıkıyoruz.

Yağmur yağmıyor, deyim yerindeyse bardaktan boşanırcasına dökülüyor; tarantasın üstü açık. İlk kez yolda ilerliyoruz, yine de hızla gidiyoruz.

“Amma hava!” diyor Fedor Pavloviç, “İtiraf etmeliyim, uzun zamandır oralara gitmedim, su taşkınını görmedim, Kuzma korkuttu. Tanrı’nın yardımıyla geçeriz.”

Sonunda gözümün önünde geniş göl yayılıyor. Bu, su basmış çayır. Üzerinde rüzgâr esiyor, gürlüyor. Orada, burada adacıklar ve su basmamış toprak şeritleri görünüyor. Yolun yönü ıslanmış, büzülmüş ve yerlerinden kaymış derme çatma geçitleri ve köprüleri gösteriyor. Gölün ötesinde uzaklarda İrtış’ın koyu ve kasvetli yükselen sahilleri uzanmış, üzerinde ise ağır, gri bulutlar asılı; kıyı boyunca bazı yerlerde kar var.

Göl üzerinde ilerlemeye başlıyoruz. Sığ; tekerlekler suya ancak çeyrek arşın gömülüyor.

Köprüler olmasa, yolculuğa dayanılabilirdi. Her köprünün yanında tarantastan inerek çamur ya da suyun içinde durmak zorundayız. Köprüye çıkmak için yüksek kenarına önce yine tahta kasalar ve kalaslar konulmalı. Atları köprü üzerinden teker teker geçiriyoruz. Fedor Pavloviç atların koşumlarını söküp bana veriyor; soğuk, kirli dizginlerinden tutuyorum, huysuz atlar geri geri gidiyorlar.

Rüzgâr adeta elbiselerimi üzerimden koparacak gibi, yağmur bütün şiddetiyle yüzüme vuruyor. 

Dönsek mi acaba? Ama Fedor Pavloviç susuyor ve galiba benim teklif etmemi bekliyor; ben de susuyorum.

Hücumla bir köprüyü zapt ediyoruz; sonra diğerini, sonra üçüncüsünü…

Ördekler ve martılar üzerimizde uçuyor ve adeta bizimle alay ediyor.

Fedor Pavloviç’in yüzünden

 ağır hareketlerinden ve sessizliğinden ilk kez böyle mücadele etmediğini, daha beterlerini gördüğünü; çamur, su, soğuk yağmura çoktan alıştığını anlıyorum.

Hayatı hiç kolay değil!

Adacığa ulaşıyoruz. Çatısız küçük izbe duruyor; ıslak gübre üzerinde iki ıslak at geziniyor.

… ..

… ..

(s.241) Sürgün mahkûmlardan biri bana “Gizli. Bizim taşradan ziyaretiyle değersiz Sahalin Adası’nı gururlandıran Yüce ve merhametli edebiyatçı Bay Ç.’ye” başlıklı dilekçe gibi bir şey sundu. Dilekçede ‘Akonit’ başlıklı bir şiir buldum.

Bataklık yerde, sığlıkta

Nehirde yetişir gururla

Mavi güzel yapraklı

Akonoit derler tıpta

Yaratıcı eliyle ekilmiş

Akonitin kökü

İnsanları cezbediyor

Mezara da yerleştirir

Avraama’a yerleştirir

… .. (s.272) Sahalin, Sibirya’nın en uzak noktasıdır. Muhtemelen sert ikliminden dolayı, burada önceleri sadece kürek cezasını Sahalin’de çekenler ve böylece bulunduğu yeri benimsemese bile, alışmış olanlar yerleştirilmiştir. Artık galiba bu düzeni değiştirmek istiyorlar. Ben oradayken, Baron A. N. M. Korf’un emriyle Sibirya’ya kolonici olarak sürgün edilen, İgua Gamberg isimli biri Sahalin’e gönderilmiş ve Derbinsk’e yerleştirilmiştir; kürek cezasını Sahalin’de değil, Sibirya’da çeken kolonici Simon Saulat, Dunka’da yaşamakta. İdari sürgünler de gelmeye başlamıştır.

… … 

*Sahalin Adası &  Anton Çehov

Özgün adı:

Kırmızı Yayınları

1.Baskı: 2013, İstanbul

Türkçesi: Gulzhanat Sakenova

*Sahalin - Vikipedi (wikipedia.org)

*Kuzey Pasifik Okyanusu'nda 45°50' ve 54°24' K paralelleri arasında yer alan, Rusya'nın en büyük adası. Rusya'da Sahalin Oblastına bağlıdır. Japonya'nın beşte biri büyüklüğünde olan ada Rusya'nın doğu kıyısında ve Japonya'nın hemen kuzeyinde bulunur.

Adanın yerli halkları Aynular, Oroklar ve Nivihlerdir. Sahalin üzerinde, 19. ve 20. yüzyıllarda hem Ruslar hem de Japonlar hak iddia etmiştir. İki ülke arasında adanın kontrolü için tartışmalı bir durum ortaya çıkmıştır. Rusya, II. Dünya Savaşı'nın sonunda Japonlardan adayı almıştır. 1949 yılında Japonlar adadan ayrılırken Aynuların çoğunluğu da Hokkaidō'ya yerleştirilmiştir.[1]

Batı dillerinde adaya verilen ad, adanın Mançuca adının ᠰ᠊ᠠᡴᡥᠠᠯᡳᡟᠠ᠊ᠠ ᡠ᠊ᠯᠠ ᠠ᠊ᠩᡤᠠ ᡥ᠊ᠠᡩᡩᠠ sahaliyan ula angga hada ("Amur Nehrinin ağzındaki zirve/kayalık") yanlış anlaşılmasından kaynaklanmaktadır. Sahaliyan sözcüğü

Mançuca "kara" demektir ve Amur Nehri'ne verilen Mançuca adın bir parçasıdır (ᠰ᠊ᠠᡴᡥᠠᠯᡳᡟᠠ᠊ᠠ ᡠ᠊ᠯᠠ sahaliyan ula, yani "Kara Nehir"; bakınız Sikhote-Alin). Japonca adı Karafuto (樺太), Aynuca kamuy kar put ya mosir, kısaltılarak Karput "Tanrı yapısı (ırmak) ağzında bulunan kara/ada/ülke." adından gelir. Bu isim Japonlar tarafından 1940-1945 yılları arasında adanın güney kesimini işgal ettiklerinde kullanılmıştır.

*İrtiş Nehri - Vikipedi (wikipedia.org)

*İrtiş Irmağı, Sibirya'da bir nehir, ana kaynağı Obi Nehri'dir. İrtiş ismi Beyaz anlamına gelir.

… ..

 

*Sibirya - Vikipedi (wikipedia.org)

*Sibirya, Rusya'nın, Ural Dağları'ndan Büyük Okyanus'a kadar uzanan topraklarına verilen ad. Sibirya, Kazakistan ve Orta Asya'yı meydana getiren diğer cumhuriyetleri de ihtiva eder. Yaklaşık olarak 13 milyon km²'lik bir yüzölçümüne sahiptir. Sibirya bölgesinde 30 milyon civarında insan yaşar. Kuzeyinde Arktik Okyanusu, doğusunda Pasifik Okyanusu, güneyinde Kazakistan, Moğolistan ve Mançurya ülkeleri bulunur. Batısında ise Ural Dağları bulunur.

Sibirya esas olarak üç bölgeye ayrılır; Batı Sibirya, Doğu Sibirya ve Rusya'nın Uzak Doğusu.

*Tümen, Rusya - Vikipedi (wikipedia.org)

*Tümen ya da Tyumen (Rusça: Тюмень). Sibirce: Цимке-тора (Çimke-tora), Saha Türkçesi:Түмэн (Tümen), Tatarca: Төмән (Tömän), Çuvaşça: Тĕмен (Tĕmen). Rusya'da, Tümen Oblastı'nın merkezi kent. …  ..

Batı Sibirya Ovası'nın güneybatı kesiminde, Trans-Sibirya Demiryolu'nun Tura nehrini aştığı noktada yer alır. Sibirya'daki en eski Rus kenti olan Tümen 1586'da eski Tatar kenti Çingi-Tura'nın bulunduğu yerde kuruldu.

*Tomsk - Vikipedi (wikipedia.org)

*(Rusça: Томск), Rusya'ya ait Tomsk Oblastı'nın yönetim merkezi ve şehri. Tom nehri kıyısındadır.

Tomsk, Sibirya'nın en eski şehirlerinden biri olarak kabul edilir. 2014 yılında kuruluşunun 410. yılı kutlandı. Şehir, altı devlet üniversitesi, 100.000'den fazla öğrencisi ve Sibirya'nın en eski üniversitesi ile dikkate değer bir eğitim ve bilim merkezidir.[1]

*Tayga - Vikipedi (wikipedia.org)

*Tayga (asıl kökeni Altayca: tayγa[1], ormanla kaplı dağa verilen isim) Yakutça "orman" sözcüğünden gelir. Bu sözcük Ruslar tarafından kuzey yarımkürede, özellikle Sibirya'da tundranın bittiği yerlerde başlayan soğuk, bataklık ve ormanlık bölgeleri tanımlamak için Altay dili Şor lehçesindeki tayγa kökenli taĭgá terimi kullanılmıştır. Avrupa ve Kuzey Amerika'daki buna benzer bölgeler için de tayga ismi kullanılmaya başlanmıştır. Ama tayga günümüz kullanımında artık yalnızca orman anlamına gelmez; Kuzey Yarımkürede tundranın güneyinde oluşmuş bir bitki örtüsü sınırının adıdır.

*Krasnoyarsk - Vikipedi (wikipedia.org)

* (Rusça: Красноярск) veya Kızıl Yar (orijinal adı Hakasça: Xızıl Çar, Хызыл Чар[1], Tatarca: Qızıl Yar, Кызыл Яр, Başkurtça: Qıðıl Yar, Ҡыҙыл яр), Krasnoyarsk Krayı'nın idari merkezi ve Sibirya idari bölgesinin üçüncü büyük şehridir. Krasnoyarsk ve Yenisey nehirleri arasındadır. Trans-Sibirya demiryolu hattının üzerinde önemli bir kavşaktır. Kentte Yemelyonovo Havalimanı da mevcuttur. Kent 19 Ağustos 1628'de kurulmuştur.

*Volga - Vikipedi (wikipedia.org)

*Volga[1] ya da İdil (Rusça: Волга, Tatarca: İdel, Ətil, Çuvaşça: Atăl) Avrupa'nın en uzun ırmağıdır. Rusça Volga adı Fince kökenli valkea sözcüğünden gelir."Valkea" beyaz demektir, Baltık dillerinde "Valgõ" da denir.[kaynak belirtilmeli]Anlamı ise ak sular veya beyaz nehir demektir.Uzunluğu yaklaşık 3500 km olan Volga, Moskova ile Sankt-Peterburg arasındaki Valday Tepeleri'nden doğar. Deniz seviyesinden 28 metre aşağıda olan Hazar Denizi'ne dökülür. 

*Yenisey - Vikipedi (wikipedia.org)

*Yenisey Nehri (Eski Türk dili: (𐰚𐰢) Kem,Tuvaca: Улуг-Хем, Uluğ-Hem; Hakasça: Ким суг, Kim sug, Rusça: Енисе́й, Yeniséy; Moğolca: Енисей мөрөн, Yenisey mörön; Buryatça: Горлог мүрэн, Gorlog müren)[1] Arktik Okyanusu'na boşalan en büyük nehir sistemidir. Angora ve Selenga kolları ile birlikte dünyanın en uzun beşinci akarsuyu olma özelliğini taşır.

*Nikolayevsk-na-Amure - Vikipedi (wikipedia.org)

*Nikolayevsk-na-Amure (Rusça: Никола́евск-на-Аму́ре), Rusya'nın Habarovsk Krayı'na bağlı Nikolayevsk rayonunun merkezi olan şehirdir. Şehir, Amur Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 17 km² olan şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 22,752'dir.[2]

*Amur Nehri - Vikipedi (wikipedia.org)

*Amur (Rusça: Аму́р, Çince: 黑龙江/黑龍江; anlam: Kara Ejder ırmağı, Mançuca: 薩哈連烏拉 Sahaliyan Ula; anlam: Kara Su, Moğolca: Хара-Мурэн; anlam: Kara Irmak), dünyanın en uzun dokuzuncu nehridir. Uzunluğu 2874 km olup, Argun kolu ile birlikte uzunluğu 4444 km'yi bulur. Havzası 1.843.000 kilometrekaredir. Japon Denizi ile Obiotsk Denizlerini birleştiren Tatar Boğazı'ndan Büyük Okyanus'a dökülür. Uzakdoğu Rusya ile Çin'in Mançurya bölgesi arasındaki doğal sınırdır.

*Tatar Boğazı - Vikipedi (wikipedia.org)

*Rusya'nın Sahalin adasını, Asya ana karasından ayıran, Ohotsk Denizi'ni Japon Denizi'ne bağlayan ve Büyük Okyanus'ta bulunan bir boğazdır. 900 km uzunlukta, 4 ila 20 m derinlikte ve en dar kısmı 7.3 km genişliktedir.

*Kamçatka Yarımadası - Vikipedi (wikipedia.org)

*Kamçatka; Rusya'ya bağlı Kamçatka Krayının üzerinde bulunduğu, Asya'nın doğusunda yer alan yarımada.

Büyük Okyanus'ta Ohotsk Denizi ile Bering Denizi arasındadır. Üzerinde bazıları sönmüş durumda olan kırka yakın yanardağ vardır. Soğuk ve ormanlık bir bölge olması nedeniyle yüzölçümü büyük olmasına karşın ancak 300.000 kişi yaşar. Nüfusun yarısı bir balıkçılık limanı olan Petropavlovsk (Kamçatski)'ta yaşar.

*Kuril Adaları - Vikipedi (wikipedia.org)

*Kuril Adaları (Rusça: Кури́льские острова́,Kuril'skie ostrova, Japonca: 千島列島 ('Çişima Retto')) Rusya'ya bağlı, 1300 kilometre boyunca uzanan, Büyük Okyanusu ile Ohotsk Denizi'ni birbirinden ayıran 56 adadan oluşur.[1] Volkanik hareketler sonucu oluşmuş adalarda sık sık depremler olmaktadır. Adacıklarda bulunan yaklaşık 100 volkandan 35'i günümüzde hâlâ aktiftir.

Tüm adalar Rus idaresi altında olmasına rağmen, Japonya, en büyük üç adadan ikisi (Iturup ve Kunashir) dahil olmak üzere en güneydeki dört adanın yanı sıra Şikotan ve Habomai adacıklarının topraklarının bir parçası olduğunu iddia ediyor. Tartışmalı adalar Japonya'da ülkenin "Kuzey Toprakları" olarak biliniyor. 2018'de anlaşmazlığın çözümüne ilişkin Rus-Japon görüşmeleri yeniden başladı.