Uluğ Bey *

 

… .. Türk dünyasının 15. asırda yetiştirdiği en büyük astronomi bilgini ve Timur Han’ın torunu olan Uluğ Bry, 22 Mart 1394’te Güney Azerbaycan’daki Sultaniyye’de doğdu. İyi bir eğitim görerek, 13 yaşındayken Horasan ve Maveraünnehir eyaletlerine hakan naibi oldu. Fen bilimleri ve astronomiye merakı, kendisini dünya tarihinin en büyük astronomlarından biri haline getirdi. İlim adamlığı yanında devlet adamlığı vasfı da yüksek olan Uluğ Bey, Semerkant’ta 38 yıl hükümdarlık yaptı. Bir akademi haline getirdiği sarayı, devrin meşhur âlimlerinin toplanıp tartıştığı bir mekan oldu. İktidar döneminde, başta Semerkant ve Buhara olmak üzere tüm ülke, Türk mimarisinin seçkin eserleriyle donatıldı. Uluğ Bey’in Semerkant’ta kurduğu rasathanedeki astronomi çalışmaları, astronomi ilminin bugünkü seviyeye gelmesinde büyük pay sahibidir. Uluğ Bey, astronomi çalışmalarının temelini teşkil eden trigonometri ilmi üzerinde geniş çalışmalar yaptı. Kendisinden önceki Doğu - Batı dünyasının tahmini ve yaklaşık bilgilerini bırakıp bilimsel esasları tespit ederek, trigonometride yeni bir araştırma yolu açtı. Dünya onu astronomi alanındaki eserleriyle tanıdı. Semerkant’taki rasathanesinde yapılan çalışmalar, bugünkü astronomiye hâlâ  ışık tutmaktadır. Oğlu Abdüllatif tarafından tahttan indirilen Uluğ Bey, 25 Ekim 1449’da Abbas adlı bir düşmanı tarafından öldürüldü ve dedesi Timur Han’ın yanına defnedildi.

… ..

İstanbul Rasathanesi

Osmanlılarda ilk rasathane İstanbul’da Sultan III: Murad döneminde (1574-1595)  Takiyüddin Râşit tarafından kurulmuştur. … .. 

…mesleğinin ehli olan Takiyüddin’in kurmak istediği rasathane projesi ile Sultan III.ün hocası, Saadettin Efendi ve Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa ilgilendiler. … .. 

Sultan ve Divan tarafından kabul edildi. Rasathanenin yeri İstanbul’un Avrupa yakasında Tophane sırtlarında seçildi. Rasathanenin inşaatı ve aletler 1577 yılında tamamlandı ve hemen rasatlara

başladı. 

… ..

Rasat Yapmak Uğursuzluk Getirir

… .. 

1579 yılı sonlarında, Şeyhülislâmın verdiği “rasat yapmak şeamet getirir” fetvası ile, bir İtalyan devşirmesi olan Kaptanı Derya Kılıç Ali Paşa tarafından rasathane bir gecede yerle bir edildi.

… ..

Batı dünyası birçok yeni rasathaneler kurar ve Kepler, Galileo gibi bilim adamları yetiştirirken, koca imparatorluk içinde astronomi ile korkudan hiç kimse meşgul olmak istemiyordu.

Ne gariptir ki dünyanın en kudretli devletini kurmuş olmamıza rağmen müspet ilimler alanında temayüz etmiş hiç bir bilim adamına sahip olamadık … ..

… ..

*Uluğ By & Ali Kuzu

Parola Yayınları

2. Basım - 2017