Memleket Hikâyeleri*

 

Akşam üzeri,geç vakit, jandarma mülazımı kalemden çıkarken çavuş odaya girdi; selam verip bir kağıt uzattı:

“Merkezi vilayette mütevali(1*) vakalar hudusuna(2*) sebebiyet veren uygunsuz takımından Yanık Emine, kaza dahilinde ikâmet ettirilmek ve ahar(3*) bir mahalle azimetine(4*) muhalefet olunmak üzere izam(5*) edildiğinden icrayı icabı(6*) emrediliyordu. Kaymakam bu tezkerenin arkasına laal(7*) mürekkebi batmış bir kamış kalemle yazdığı havalede “Kasabanın ahlakı ümumiyesini ifsada meydan verilmemek için lazım gelen tedabirin jandarma bölük kumandanlığınca ittihazı(9*) demişti.

Mülazım daha yeni mürekkepten çıkmış , pembe, sarışın

 tüy gibi ince, güzel endamlı bir delikanlıydı. Mektepte adı “Dal Sabri” idi. Bunu okuyunca garip bir mahcubiyetle hafifçe kızardı; daha bu kabil bir işe ilk ras geliyordu. Fakat çavuşa 

(1*) mütevali: sürekli, peş peşe

(1*) hudus: sonradan meydana gelme

(3*) ahar: başka

(4*) azimet: gitme, gidiş

(5*) izam edilme: gönderilme

(6*) icrayı icap: gerekenin yapılması

(7*) laal: kırmız, al

(8*) ifsat: bozma

(9*) ittihaz: alma , edinme

 acemiliğinden renk vermemek ve çapkın görünmemek için kaşlarını biraz daha çatarak çok ciddi

yapmak istediği sahte bir sesle:

“Getirin onu buraya!” dedi.

… ..  

Burası Ankara’ya iki gün öte, ana yollardan aykırı küçük bir kasabaydı. İki gün bitmez tükenmez yokuşlar çıkılarak bin zahmetle takatsiz ve ezilmiş bir halde gelindiği halde orada oturacak bir kahve, yatılacak bir han bulunmaz; şu çıplak kuru memlekete varmak için  ne deden bu kadar yollar aşıp zahmetler çekildiğini insan bir türlü anlamazdı. Soğuk, barınılmaz bir kışı; susuz, dayanılmaz bir yazı vardı.

… ..

Kasabada kimse Yatık Emine’ye ev vermek istemiyor, hiçbir mahalle onu almaya katlanamıyordu. Memlekette içten içe kaynayan hiddet, bir hoşnutsuzluk vardı. Kahvelerde toplanan erkekler, çeşme başında biriken kadınlar hep bu işten bahsediyorlar:

“Hele hükümetin ettiğine bak, kötü karıları gönderecek bizim memleketi bulmuşlar?...” diye söyleniyorlardı.

Bu iltihap(1*)  izzetinefislerini yaralamıştı. Hatta halkın sıkıştırması üzerine belediye azası Kaymakam’ın yanına çıkıp resmen şikayet bile etmişlerdi. … ..

… ..

(1*) intihap: seçim

… .. 

Bir taaruz

… .. 

… ..Rügârın içinde bozuk bir se:

“Cüzdanını!” diye emretti.

Hayrullah Efendi şakağına uzanan tabancaya rağmen canına ilişilmek istenmediğini anlayınca, bu

ümitle pür helecan:

“Aman,” dedi, peki vereyim!”

.. .. bir eliyle cüzdanını çıkarttı, ötekine uzattı. … .. Cüzdanda altı tane yüzlük ve birçok da beşlik

banknotlar vardı. Yedi yüz liradan fazla idi. Fakat canından iyi mi idi? Sağlık olsun, yine kazanırdı,

tek hayatına ilişmesin de…

Hırsız , karanlığın içinde telaşla cüzdanı açtı. Hayrullah Efendi’nin elektrik lambasını kpıp bir

atkı ile sarılı olan yüzünü göstermemeye çalışarak içini acele acele yokladı. Kâğıtların üzerindeki 

yüz rakamı bu keskin ışığın altında da cazibeli ve daha manalı görünüyor, büyür gibi canlı duruyordu.

Herif, vahşi sesiyle:

“Kımıldarsan vururum!” dedi.

Eli bir müddet, kağıtların üzerinde örümcek gibi korkunç, kararsız, şaşkın ve düşünceli

dolaştı, dolaştı, parmaklar büküldü, tereddüt eder gibi durdu, sonra yalnız bir tane sini, bir

bel liralığı çekti, cüzdan ı kapadı ve geri, sahibine, Hayrullah Efendi'ye uzattı. … .. arkasına

bakmadan, kaçmaya başlamıştı.

Hayrullah Efendi korkaktı; fakat hem dinç, hem de çok meraklı, mütecessis bir adamdı. Şu

acemi ve acayip hırsızı, geçirdiği korkuya rağmen  …. .. arkasına düştü.

… ..

… ..

… ..  mütareke senelerinde bulunuyorlardı.; cepheden veya esaretten kadit halinde dönen, hastaneden

sakat veya illetli olarak kapı dışarı edilen nice ihtiyat zabitleri vardı ki ne maaş alabiliyorlar, ne iş

bulabiliyorlardı. Senelerce tahassürünü çekerek yaşadıkları hudutlardan evlerine dönünce açlıktan ve

sefaletten bir nebze saadet ve rahata kavuşamamışlardı. Bu bir devir idi ki , yalnız askeri bir felakete

inhisar (inhisar: bir şeyle sınırlanmak)  etmiyordu; içtimai (toplumsal)  cihetten de dünyanın en korkunç , usandırıcı ve kemirici bir devresi idi;

koca bir insan nesli, mecalsiz babalar, ezgin analar, gıdasız çocuklarla, bilhassa bozulan bir ahlak ile kavruk, yatkın, çürük kalmıştı.

Demin gırtlağına sarılan adam , kendisi burada kârına bakıp işini yoluna koyduğu sıralarda, dört

sene, göğsünü o işin rahatça görülmesine ta uzaktan, harp meydanlarında siper yapmıştı. Zorla aldığı

parayı bir hisse, bir hak idi. 

Hayrullah Efendi, ertesi gün bir kayık erzak hazırlattı ve onun evine gönderdi; götüren adam avdetinde

anlatıyordu:

  “Kapıyı bir kadın açtı, ‘Olamaz, bizim efendinin şimdi bunları alacak parası yok, yanlış getirdiniz!’ diyordu. O sırada kocası geldi, ‘Kim gönderdi?’ diye sordu, biz söylemedik, fakat anlamış olacak ki, ısrar etmedi, başını öte yana çevirdi, pek iyi göremedik ama galiba ağlıyordu!”

*Memleket Hikâyeleri  &  Refik Halid Hikâyeleri

İnkılâp Kitabevi

2017, İstanbul 2017