İslamiyetin doğuşu ve yükselişi-dört halife devri*

-.... fethedilen ülkelerde yaşayanlar İslam dinin kabul etmeleri için düşük vergiler ve benzeri uygulamalarla teşvik ediliyorlardı.

-Arapların askeri ve siyasi üstünlük dönemi çok kısa sürdü ve kısa süre sonra imparatorluklarının kontrolünü, hatta kendi oluşturdukları uygarlıklarının liderliğini, başkalarına

bırkamak zorunda kaldılar.

-Peyamber(s.a.s.)’in ölümünden yaklaşık yirmi beş yıl sonra, toplum, şiddetli muhalefetle parçalanıyor, devlet de isyan ve iç savaşla sarsılıyordu. Tüm olaylar fethednler ile fethedilenler , yeni ile eski müslümanlar arasında değil, Araplar arasında meydana geliyordu.

-Kısa süre iktidarda kalan ilk halife Hz.Ebubekir’in ölümünden sonra, Hz. Ömer’in 634’te başlayan on yıllık iktidarı İslam bilncinin oluşması bakımından önemlidir. Hz. Ebubekir ölüm döşeğindeyken Hz. Ömer Ashab’ın çoğunluğu  tarafından kabul görmüş ve önemli bir muhalefetle karşılaşmamıştır.Yanlızca Peygember (s.a.s.)’in amcasının oğlu ve kendi damadı olan Hz. Ali’yi destekleyenler, Hz. Ömer’in muhalifi olmuşlardır. Hz. Ömer, öldürüldüğünde henüz elli üç yaşındaydı. .... kendi yerine kimin geçeçeğini bildirmemişti. Ölüm döşeğindeyken eski Ashab’ındanaltı kişiyi bir Şura olarak tayin ettiği ve kendi aralarından birini halife olarak seçmeleri talimatını verdiği ifade edilmektedir. Mekke’nin büyük Ümeyye (Emeviler) aşiretinden ve ilk müminlerden oluşan Mekke soylu sınıfının tek temsilcisi olan Hz. Osman, şura tarafından halife seçilmiştir.

-Hz. Osman 644 yılında halifeliğe getirilmiştir.

-Yüzyılın ortalarında batıda Mısır ve Suriye, doğuda İran’ın büyük bölümü ve Irak’ı Müslümanlar ele geçirmişti.

-Hatta 654-55’te Müslüman donanması Bizanslılar’a karşı büyük bir deniz zaferi kazandı. Dönemin Suriye Valisi Muaviye, İstanbul’u hedef alan ilk deniz seferini hazırlamıştı. Bu donanmanın 655 yılında Bizans Deniz Kuvvetlerini Fenike kıyılarında yok etmesiyle, Müslümanlara deniz yolu açılmıştı.

-Aşiretle arasındaki hşnutsuzluklar Araplar arsında bir dizi iç savaşın patlak vermesine neden oldu.

-656 yılında Mısır’daki Arap ordusundan gelen bir grup isyancı, şikayetlerini iletmek için Medine’ye geldiklerinde Halife Osman’ı ödürerek iç svaşı başlatmışlardı. Bu durum İslam tarihinde bir dönüm noktası oldu. İlk kez (asla son kez değil) bir İslam halifesi Müslümanlar tarafından öldürülmüştü. Hz. Ali isyancılar tarafından halife seçildi. Müslümanların çoğu, seçimle gelen halifelerin yarattığı düş kırıklığı nedeniyle, Peygamber’in bir akrabasının başa geşeceği yeni bir devlet düzeninin İslamiyet’in özüne dönüşünü sağlayacağını düşünerek Hz. Ali’yi destekliyorlardı. Bunlar, başlangıçta “Şiatül Ali” (Ali’nin partisi) olarak, sonra da Şii’ler olarak anıldılar.

-Neredeyse tamamı çatışmalarla geçen beş yılın ardından, 661’in Ocak ayında Halife Ali de öldürüldü. Bu sefer katil isyancı askerler yerine, radikal bir dini grubun temsilcisiydi.

-Surİye eyaletinin valisi Muaviye ibn Sufyan’ın liderliğindeki grup .... iç savaşı kazanan taraf oldu.  Öldürülen Halife Osman’ın amcasının oğlu olan ve Emeviler’in Mekke kolundan gelen Muaviye’nin, eski Arap geleneklerine ve bunu onaylayan İlam hukukuna göre, akrabasının öldürülmesine karşı misilleme isteme hakkı vardı; dahası bu onun göreviydi.

-Hz. Ali öldüldükten sonra oğlu Hasan .... halifelik idiasından vazgeçerek, Suriye’de halife ilan edilen ve tüm imparatorluk tarafından tanınan Muaviye’nin egemenliğine girdi.

Ortadoğu – Bernard Lewis*